De dode hoek van een vrachtwagen

Vrachtwagens zijn onmisbaar in onze economie en in de logistieke ketens, maar de grootte en de opbouw ervan brengen ook gevaren met zich mee. Een van de grootste zorgen is de dode hoek van een vrachtwagen. Dit kan leiden tot ernstige ongelukken. Dat bewijst ook de praktijk: er zijn nog altijd erg veel slachtoffers van dodehoekongevallen. Zowel jongeren als ouderen blijken erg kwetsbaar te zijn voor dodehoekongevallen.

Omgaan met de dode hoeken van een vrachtwagen

Het is niet alleen belangrijk om te weten waar de vier dode hoeken van een vrachtwagen zich bevinden, maar ook om hier correct mee om te gaan. Voorzichtig zijn, is zeker voor kwetsbare verkeersdeelnemers belangrijk. Vrachtwagenbestuurders beschikken over alsmaar meer technische hulpmiddelen die dodehoekongevallen helpen te voorkomen, maar niet alle vrachtwagens zijn hier reeds mee uitgerust.

Uit de dode hoek van een vrachtwagen blijven

Als voetganger of fietser ben je enorm kwetsbaar en kom je al snel terecht in een van de vier dode hoeken van een vrachtwagen. Er zijn een aantal vuistregels die helpen te voorkomen dat je in de dode hoek van een vrachtwagen terechtkomt.

• Wees goed op de hoogte van waar de verschillende dode hoeken van een vrachtwagen zich bevinden (zie eerder)

• Neem nooit plaats vlak voor of vlak naast de cabine van een vrachtwagen

• Wacht nooit naast de laadbak of oplegger van een vrachtwagen en fiets hier ook niet naast

• Ga nooit direct achter de oplegger of de laadbak van een vrachtwagen staan

• Als een vrachtwagen aan een kruispunt vertraagt of wacht voor een rood licht, blijf je altijd drie meter achter de vrachtwagen (rechtsachter)

• Neem voldoende ver vooraan plaats in een opstelvak voor fietsers

• Maak altijd oogcontact met de bestuurder van een vrachtwagen om zeker te zijn dat hij jou heeft gezien en geef duidelijk aan wat je bedoelingen zijn, bijvoorbeeld bij het oversteken

• Laat een vrachtwagen voorgaan als hij een rotonde op wil rijden of wil verlaten, want hier bevind je je vaak in een dode hoek

Deze algemene vuistregels helpen een aanrijding door een vrachtwagen te voorkomen. Daarnaast zijn er nog heel wat andere dingen die je kan doen om een aanrijding te vermijden. Zorg bijvoorbeeld voor goede fietsverlichting en lees onze tips om veilig te fietsen.

Technische hulpmiddelen ter voorkoming van dodehoekongevallen

Er zijn verschillende manieren waarop dodehoekongevallen kunnen worden voorkomen. Er bestaan bijvoorbeeld verschillende soorten spiegels die helpen om het zichtveld van de vrachtwagenbestuurder te vergroten. Daarbij is het wel belangrijk dat deze spiegels correct zijn opgesteld. Daarnaast bestaan er camerasystemen die hulp bieden bij dode hoeken. Deze systemen kunnen bestaan uit een traditionele camera met een beeldscherm, maar kunnen ook infraroodsystemen bevatten die een nachtelijke detectie mogelijk maken.

Ook radarsystemen en ultrasone detectiesystemen, waarbij de bestuurder een noodsignaal ontvangt als er zich in de dode hoek een object bevindt, vormen een doeltreffende oplossing. Tevens bestaan er passieve oplossingen die kunnen worden gebruikt om andere weggebruikers op het gevaar te attenderen, zoals informatieve stickers. Ook is het mogelijk om de gevolgen van een dodehoekongeval te beperken, bijvoorbeeld door middel van het afschermen van de wielen.

Prevalentie van dodehoekongevallen in Nederland

Het goede nieuws is dat het aantal dodehoekongevallen in Nederland de afgelopen decennia is afgenomen. En dat terwijl het verkeer alleen maar drukker is geworden. Dit heeft te maken met de verbeterde technische hulpmiddelen en met een algemene verbetering van de veiligheid in ons verkeer. Toch komen dodehoekongevallen nog altijd te vaak voor. Volgens het SWOV vallen er jaarlijks acht tot negen doden ten gevolge van dodehoekongevallen met een vrachtauto en gemiddeld twee doden ten gevolge van dodehoekongevallen met een bestelauto. Bij ziekenhuisopnames is er relatief vaak sprake van ernstige letsels, zoals een hersenletsel.

Risicogroepen bij dodehoekongevallen

Volgens onderzoek lopen oudere fietsers een grotere kans om het slachtoffer te worden van een dodelijk ongeval met een vrachtwagen. De leeftijdsgroepen 0 tot 11, 40 tot 49, 60 tot 74 en 75+ zijn volgens een factsheet van Veilig Verkeer (pdf) oververtegenwoordigd als het over slachtoffers van een dodehoekongeval gaat. In de leeftijdscategorie 30 tot 39 jaar is er sprake van een ondervertegenwoordiging. Vooral ouderen en erg jonge kinderen worden met andere woorden het slachtoffer van dodehoekongevallen.

Bijzonder is dat eerder onderzoek heeft aangetoond dat de meeste slachtoffers van een dodehoekongeval redelijk tot zeer bekend waren met de lokale verkeerssituatie. Vooral een onduidelijke, onoverzichtelijke (bekende) verkeerssituatie speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van dodehoekongevallen in Nederland. Ook het niet helemaal met de gedachten bij het verkeer zijn, geen oogcontact met de bestuurder (kunnen) maken en niet kunnen zien wat de bestuurder van plan is, zijn belangrijke factoren die bijdragen aan het ontstaan van dodehoekongevallen in Nederland.

Verder toont het onderzoek aan dat ongelukken vooral ontstaan als een vrachtauto rechtsaf wil slaan en de fietser rechtdoor wil gaan. Wettelijk gezien heeft de fietser dan voorrang. De fietser neemt vaak onterecht aan dat de vrachtwagenbestuurder hem of haar heeft gezien. Ook zijn fietsers er zich niet altijd van bewust dat de vrachtwagenbestuurder rechtsaf wil slaan.

Regelgeving met betrekking tot de dode hoek

De regelgeving met betrekking tot de dode hoek, ook wel eens de blinde hoek genoemd, is bedoeld om de veiligheid op de weg te verbeteren. Dit doet men door bestuurders te verplichten om extra voorzorgsmaatregelen te nemen is. Ook vrachtwagenbouwers worden verplicht om veiligere vrachtwagens te ontwikkelen. In veel landen, waaronder Nederland, is het verplicht om spiegels of camera's te gebruiken om de dode hoek te overbruggen.

Nederlandse regelgeving met betrekking tot de dode hoek

Vrachtwagens moeten aan verschillende eisen voldoen. Zo is het vereist dat een vrachtwagen beschikt over een spiegel waarmee het mogelijk is om in de dode hoek te kijken. Als vrachtwagens een grote spiegel hebben, hebben ze geen extra dodehoekspiegel nodig. Eigenaren van vrachtwagens zijn verplicht om de oude hoofdspiegel en breedtespiegel te vervangen door een moderne, grotere spiegel.

Sinds 26 januari 2007 moeten vrachtwagens ook beschikken over een vooruitkijkspiegel of een vooruitkijkcamera. Dit staat de vrachtwagenchauffeur toe om vlak voor de vrachtauto te kijken. Deze verplichting geldt niet voor oudere vrachtwagens.

Buitenlandse regelgeving met betrekking tot de dode hoek

Sinds 2011 is er in Europa een algemene richtlijn die de dodehoekspiegel op vrachtwagens verplicht heeft gemaakt. Deze verplichting bestond in ons land al langer. In het buitenland kunnen soms extra regels gelden die dodehoekongevallen moeten helpen te voorkomen. In Frankrijk is een dodehoeksticker bijvoorbeeld verplicht voor voertuigen met een MTM van meer dan 3500 kilogram. Deze dodehoeksticker dient het opschrift «Attention! Angles Morts» te bevatten. In Duitsland dienen bepaalde voertuigen sinds 2020 te beschikken over een abbiegeassistent, een soort van dodehoekassistent.

Aansprakelijkheid bij een dodehoekongeval

Bij een dodehoekongeval kan de bestuurder van de vrachtwagen aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade of letsels. Dit komt omdat de bestuurder verplicht is om extra voorzorgsmaatregelen te treffen om de dode hoek te overbruggen, zoals het gebruik van spiegels of camera's. Als de bestuurder niet voldoet aan deze verplichtingen en er ontstaat een ongeval, kan hij of zij aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen. Bovendien beschermt de wet kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals fietsers en voetgangers. Bij een ongeval met een kwetsbare verkeersdeelnemer zal de vrachtwagenbestuurder vrijwel altijd (een deel van) de schade moeten vergoeden.

Het is daarom belangrijk dat een bestuurder van een vrachtwagen over een goede verzekering beschikt, een vrachtwagenverzekering die hem of haar beschermt tegen de kosten van eventuele aansprakelijkheidsclaims. Een vrachtwagenverzekering kan de bestuurder beschermen tegen de kosten van de schade aan de betrokken voertuigen en de kosten van eventueel letsel aan de inzittenden van de betrokken voertuigen. Een uitgebreide vrachtwagenverzekering zal ook de eigen schade aan de vrachtwagen vergoeden.