Overhoring, toetsing en examens

In Nederland zijn er verschillende manieren waarop het overhoren, toetsen en examineren plaatsvindt, afhankelijk van de school, de opleiding en de onderwijsvorm. Er bestaat bijvoorbeeld een onderscheid tussen diagnostische toetsen en voortgangstoetsen. Daarnaast bestaat naast het schoolexamen ook een centraal examen.

Overhoring, toetsing en examens per onderwijsvorm

De manier waarop de kennis en vaardigheden van leerlingen wordt getoetst, is deels door de wet geregeld. Ook hebben scholen relatief veel vrijheid om hieromtrent zelf een beleid te ontwikkelen. In ieder geval zal de manier van overhoren, toetsen en examineren per onderwijsvorm verschillen.

Basisonderwijs

Van scholen mag worden verwacht dat ze de ontwikkeling van leerlingen goed volgen en beoordelen. Daarom zullen ook in het basisonderwijs regelmatig toetsen en overhoringen plaatsvinden. Scholen beslissen zelf hoe ze de leerlingontwikkeling in beeld brengen. Dit kan bijvoorbeeld ook door middel van observaties gebeuren. In ieder geval zijn scholen in het basisonderwijs verplicht om een leerlingvolgsysteem te gebruiken en om een eindtoets af te nemen. Deze eindtoets heeft betrekking op de beheersing van het rekenen en de Nederlandse taal.

Voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs maken leerlingen zowel diagnostische toetsen als voortgangstoetsen. In tegenstelling tot een voortgangstoets telt een diagnostische toets niet mee voor het rapport. Een voorbeeld van een voortgangstoets is een schriftelijk proefwerk. In de bovenbouw maakt men ook PTA-toetsen. Deze toetsen tellen mee voor het schoolexamen. Het toetsbeleid zal per school verschillen en is in de schoolgids opgenomen. In het laatste schooljaar dienen de leerlingen ook het centraal examen af te leggen. Het gemiddelde van het centraal examen en de schoolexamens is het eindcijfer voor dit vak.

Middelbaar beroepsonderwijs

In het middelbaar beroepsonderwijs hebben toetsen het doel om studenten te beoordelen, te onderscheiden en te begeleiden. De manier van toetsen en examineren verschilt per mbo-instelling en opleiding. Vaak kiest men ervoor om praktijksituaties na te spelen. Bij het opstellen van de examens dient men rekening te houden met de kwalificatiedossiers. In de kwalificatiedossiers staat wat de mbo-studenten op het einde van hun opleiding dienen te kunnen.

Hoger onderwijs

Aan het einde van een opleiding in het hoger onderwijs zal een examencommissie beoordelen of een student de nodige kennis, inzichten en vaardigheden heeft om te kunnen afstuderen. Per opleiding kunnen er andere afstudeerprogramma’s gelden. Bij een universiteit moet er in de afstudeerfase bijvoorbeeld een wetenschappelijk onderzoek worden uitgevoerd. Bij een hbo-opleiding ligt de focus vooral op beroepsopdrachten en een afstudeerstage. Vaak moet er een bachelorscriptie of een portfolio worden opgesteld.

Soorten toetsen en examens

Het quoteren van leerlingen vormt een belangrijk onderdeel van het onderwijssysteem in ons land. Dit staat scholen toe om de voortgang van leerlingen te evalueren en kan bijdragen aan een betere begeleiding. Daarnaast moet het helpen te garanderen dat leerlingen een bepaald niveau hebben bereikt, wat ze op weg moet helpen naar een diploma. Er zijn verschillende manieren waarop de theoretische kennis en de praktijkkennis kan worden getoetst. Daarbij moet onder meer een onderscheid worden gemaakt tussen diagnostische toetsen en voortgangstoetsen.

Schoolregels voor toetsen en examens

Elke school kan eigen regels opstellen met betrekking tot toetsen en examens. Dit kan ook per vak verschillen. Voor het vak wiskunde is het logisch dat leerlingen een schriftelijke toets met opgaven maken, al dan niet terwijl ze gebruikmaken van een rekenmachine. Voor het vak Engels is een mondelinge overhoring en een luistertoets een oplossing en voor scheikunde zijn er practicumopdrachten. Verder kan de schoolgids informatie bevatten over het bijhouden van de leerresultaten, bijvoorbeeld in een leerlingvolgsysteem.

Aankondigen van een toets

Meestal zal een docent van tevoren aankondigen dat er een toets wordt georganiseerd. In de schoolgids is vaak te lezen hoeveel dagen op voorhand de docent dit moet aankondigen. Soms is het ook mogelijk dat leerlingen onverwacht een toets krijgen. De schoolgids kan ook informatie bevatten over hoeveel toetsen er maximaal op een dag of in een week kunnen worden ingepland.

Toetsweek

Sommige scholen hebben op het eind van een trimester een toetsweek. Tijdens de toetsweek krijgen de leerlingen elke dag een of meerdere toetsen. De leerlingen krijgen tijdens de toetsweek geen les en kunnen ook extra vrij krijgen om zich voor te bereiden op de toets. Andere scholen hebben geen toetsweek en nemen gewoon verspreid over het jaar toetsen af. De manier waarop het toetsen wordt georganiseerd, is te lezen in de schoolgids.

Recht op inhalen en herkansen

Scholen kunnen zelf een beleid ontwikkelen met betrekking tot het inhalen van een gemiste toets en het herkansen voor een toets. Sommige scholen hanteren bijvoorbeeld een beleid met slechts één herkansing per toetsperiode, terwijl andere scholen meer of minder herkansingen aanbieden. Raadpleeg de schoolgids voor meer informatie hieromtrent.

Examenreglement

Het bevoegd gezag van een school zal altijd een examenreglement opstellen. In het examenreglement staan diverse gedragsregels en praktische zaken die ervoor moeten zorgen dat het afnemen van het examen goed en correct verloopt. Het examenreglement omvat onder meer regels over de organisatie van het examen, informatie over de toepassing van sancties bij onregelmatigheden, regels over de herkansing en informatie over het in beroep gaan tegen een resultaat. Bij het vaststellen van het examenreglement heeft de medezeggenschapsraad van de school een instemmingsrecht.

Sancties bij onregelmatigheden

Als er bij het afnemen van de examens onregelmatigheden optreden, is het schoolhoofd bevoegd om sancties op te leggen. Het schoolhoofd kan dan beslissen om voor het schoolexamen om een 1 toe te kennen. Ook kan er worden overgegaan tot een uitsluiting van verdere deelname aan bepaalde examenonderdelen, kan men een of meer afgelegde toetsen ongeldig verklaren of kan men de leerling verplichten om een hernieuwd examen af te leggen. De sanctiemaatregel zal altijd schriftelijk aan de ouders worden verzonden indien de leerling minderjarig is. Er kan in beroep worden gegaan tegen deze sanctiemaatregel.

Toetsen, examens en recht op informatie

Ouders hebben recht op informatie met betrekking tot de voortgang van de studie. Alle ouders hebben dit recht, er wordt in de wet geen onderscheid gemaakt tussen verzorgende ouders en niet-verzorgende ouders. Zowel de leerling als de ouders (of de wettelijke vertegenwoordigers) hebben het recht om het centraal examenwerk in te zien. Er dient dan altijd iemand van de school aanwezig te zijn bij het inzien van het werk.