Gesubsidieerde rechtsbijstand
Nederland is een rechtsstaat. Dat wil zeggen dat burgers niet zelf het heft in eigen handen mogen nemen, maar daarvoor mogen (en moeten) vertrouwen op onafhankelijke rechters. Daarom is het belangrijk dat iedereen toegang heeft tot de rechter en tot rechtsbijstand. Om betaalbare rechtsbijstand van een goede kwaliteit te kunnen garanderen, voorziet de Wet op de rechtsbijstand (Wrb) in een subsidiestelsel. Dat wil zeggen dat mensen met een beperkt inkomen en een klein vermogen recht hebben op gesubsidieerde rechtsbijstand. Ze dienen dan een kleine eigen bijdrage te betalen.
Inhoudsopgave
Taken en bevoegdheden van de Raad voor Rechtsbijstand
Het recht op rechtsbijstand is een grondrecht. Het is dan ook geregeld in artikel 18 van de Grondwet. Deze regels zijn vervolgens verder uitgewerkt in de Wrb of de Wet op de rechtsbijstand. Om te garanderen dat ook minder draagkrachtigen in aanmerking komen voor goede rechtsbijstand, heeft het bestuur van de Raad voor Rechtsbijstand een belangrijke taak gekregen. Het maakt onder andere gesubsidieerde rechtsbijstand en gesubsidieerde mediation mogelijk. De Raad betaalt daarbij vergoedingen aan mediators en rechtsbijstandverleners. Daarnaast heeft de Raad ook nog andere taken, zoals het controleren van de werkzaamheden van deze juridische professionals. De Raad heeft ook een Rechtwijzer opgesteld. Dit staat burgers toe om zelf informatie over hun juridische problemen op te zoeken.
Voorwaarden voor gesubsidieerde rechtsbijstand
Om gesubsidieerde rechtsbijstand te kunnen krijgen, dien je aan een aantal voorwaarden te voldoen. Het gaat er vooral om dat je geen advocaat of mediator kunt betalen. Daarom zijn er een aantal inkomensgrenzen van toepassing. De Raad bepaalt of je al dan niet in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Daarbij houdt men rekening met de inhoud van het probleem, de hoogte van het inkomen en het vermogen.
Inhoud van het probleem
Op basis van de inhoud van het probleem gaat de Raad onder andere na of je wel een mediator of een advocaat nodig hebt. Er zijn heel duidelijke werkinstructies waarmee men bij de beoordeling rekening houdt. De exacte instructies zijn afhankelijk van het type probleem. Bij een conflict over de beëindiging van een huurovereenkomst moet er bijvoorbeeld sprake zijn van een bestaand huurgeschil, bijvoorbeeld een dreigende ontruiming. Indien dit komt door een illegale activiteit, bijvoorbeeld de beëindiging van de huurovereenkomst omdat de huurder een illegale wietplantage had, verstrekt men geen gesubsidieerde rechtsbijstand.
Inkomen voor gesubsidieerde rechtsbijstand
Gesubsidieerde rechtsbijstand is een oplossing voor wie niet zelf een advocaat of mediator kan betalen. Op het moment van de aanvraag kijkt men naar het inkomen van twee jaar terug, zoals het aan de Raad is doorgegeven door de Belastingdienst. Als je op het moment van de aanvraag getrouwd bent, samenwoont of een geregistreerd partnerschap hebt, wordt ook naar het inkomen van je partner gekeken. Er worden tabellen gebruikt met daarin inkomensgrenzen en de eigen bijdragen. In het personen- en familierecht gelden aparte eigen bijdragen. Soms is het mogelijk om een korting te krijgen op de eigen bijdrage. Als je dit jaar minder inkomen hebt dan twee jaar terug, kun je ook een peiljaarverlegging aanvragen.
Vermogen voor gesubsidieerde rechtsbijstand
Om in aanmerking te kunnen komen voor gesubsidieerde rechtsbijstand mag je niet te veel vermogen hebben. Ook hierbij wordt gekeken naar twee jaar terug. Dit is het peiljaar. En er wordt mogelijk ook rekening gehouden met het vermogen van de partner. Dit wil zeggen dat het vermogen in box 3 niet hoger mag zijn dan 31.340 euro per persoon. De vermogensgrens in verband met resultaatbeoordeling bedraagt 33.748 euro per persoon of 16.874 bij een resultaatbeoordeling (2023). Als je dit jaar minder vermogen hebt dan twee jaar terug, kun je een peiljaarverlegging aanvragen.
Eigen bijdrage bij gesubsidieerde rechtsbijstand
Gesubsidieerde rechtsbijstand of gesubsidieerde mediation wil zeggen dat een deel van de juridische kosten wordt vergoed. Echter, er is nog altijd sprake van een eigen bijdrage. Als je een toevoeging hebt gekregen voor een advocaat en de zaak liever nog eens voorlegt aan een tweede advocaat, betaal je een tweede eigen bijdrage. Wie in wettelijke schuldsanering zit of failliet is, betaalt de laagste eigen bijdrage.
| Alleenstaand | Normen 2023 | Gehuwd, samenwonend of eenoudergezin |
|---|---|---|
| Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar | Eigen bijdrage | Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar |
| ≤ € 21.300 | € 218 | ≤ € 29.600 |
| € 21.301 - € 22.000 | € 402 | € 29.601 - € 30.700 |
| € 22.001 - € 23.300 | € 574 | € 30.701 - € 32.100 |
| € 23.001 - € 25.300 | € 747 | € 32.101 - € 35.900 |
| € 25.301 - € 30.000 | € 918 | € 35.901 - € 42.400 |
| > € 30.000 | Geen toevoeging | > € 42.400 |
Eigen bijdrage in het personen- en familierecht
Bij een juridisch conflict over een echtscheiding, een verbreking van de samenwoning, een boedelscheiding, een omgangsregeling, alimentatie en dergelijke meer gelden aparte eigen bijdragen. Ook hier moet een onderscheid worden gemaakt tussen alleenstaanden en mensen die gehuwd zijn, samenwonend zijn of een eenoudergezin hebben.
| Alleenstaand | Normen 2023 | Gehuwd, samenwonend of eenoudergezin |
|---|---|---|
| Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar | Eigen bijdrage | Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar |
| ≤ € 21.300 | € 380 | ≤ € 29.600 |
| € 21.301 - € 22.000 | € 460 | € 29.601 - € 30.700 |
| € 22.001 - € 23.300 | € 632 | € 30.701 - € 32.100 |
| € 23.301 - € 25.300 | € 804 | € 32.101 - € 35.900 |
| € 25.301 - € 30.000 | € 949 | € 35.901 - € 42.400 |
| > € 30.000 | Geen toevoeging | > € 42.400 |
Eigen bijdrage bij gesubsidieerde mediation
De voorgaande bedragen gelden indien het gaat om gesubsidieerde rechtsbijstand. Indien er daarentegen sprake is van gesubsidieerde mediation, gelden er andere eigen bijdragen. Er zijn ook minder inkomensgrenzen van toepassing, maar de onder- en bovengrens is wel identiek.
| Alleenstaand | Normen 2023 | Gehuwd, samenwonend of eenoudergezin |
|---|---|---|
| Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar | Eigen bijdrage | Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar |
| ≤ € 21.300 | € 59 | ≤ € 29.600 |
| € 21.301 - € 30.000 | € 117 | € 29.601 - € 42.400 |
| > € 30.000 | Geen toevoeging | > € 42.400 |
Eigen bijdrage voor LAT personen- en familierecht
Er gelden andere inkomensnormen en eigen bijdragen in de categorie LAT (Lichte Advies Toevoeging) Personen- en Familierecht. Hierbij wordt er een onderscheid gemaakt tussen alleenstaanden enerzijds en gehuwden, samenwonenden en eenoudergezinnen anderzijds. De onderstaande bedragen gelden per 1 januari 2023.
| Alleenstaand | Normen 2023 | Gehuwd, samenwonend of eenoudergezin |
|---|---|---|
| Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar | Eigen bijdrage | Fiscaal jaarinkomen in het peiljaar |
| ≤ € 22.000 | € 120 | ≤ € 30.700 |
| € 22.001 t/m € 30.000 | € 158 | € 30.701 t/m € 42.400 |
| > € 30.000 | Geen toevoeging | > € 42.400 |
Aanvragen van de gesubsidieerde rechtsbijstand
Indien je merkt dat het voor jou financieel niet mogelijk is om de rechtsbijstand te betalen, kom je wellicht in aanmerking voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Dan betaal je enkel een eigen bijdrage die afhankelijk is van jouw inkomen, vermogen en leefsituatie (alleenstaand of samenwonend). De advocaat of mediator zal de aanvraag regelen.
Controleer de voorwaarden
Ga in de eerste plaats zelf na of je al dan niet in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand of gesubsidieerde mediation. Hieraan zijn namelijk een aantal voorwaarden verbonden, bijvoorbeeld wat het inkomen of het vermogen betreft. Bezoek eerst het Juridisch Loket, dit is gratis. Het Juridisch Loket zal een document opstellen en advies geven over het probleem. Je kunt ook vragen stellen over de gesubsidieerde rechtsbijstand.
Neem een advocaat of mediator in de arm
De advocaat of mediator zal samen met jou de aanvraag voor gesubsidieerde rechtsbijstand opstarten. Deze juridische professional zal vervolgens de aanvraag indienen bij de Raad voor Rechtsbijstand, die de aanvraag beoordeelt. De Raad zal bepalen of je in aanmerking komt voor een vergoeding. Hiervoor krijgt de Raad de financiële gegevens van de Belastingdienst.
Eigen bijdrage betalen
Als je in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand of gesubsidieerde mediation moet je zelf een eigen bijdrage betalen. Het bedrag hiervan is afhankelijk van het inkomen en je vermogen. Indien je eerst een advies hebt aangevraagd bij het Juridisch Loket ontvang je een korting op de eigen bijdrage.
Vermindering van de griffierechten
De gesubsidieerde rechtsbijstand is er alleen voor het betalen van de kosten van een advocaat of mediator. Bij het procederen zijn er ook nog andere kosten, zoals de griffierechten en de proceskosten. De proceskosten zijn onder andere de kosten voor getuigen en deurwaarders. De proceskosten moet je altijd volledig zelf betalen, maar als de rechter je gelijk geeft, kan het dat de tegenpartij de kosten moet betalen. Als je geen gelijk krijgt, moet je zelf de proceskosten betalen. Het is de rechter die hierover beslist. Wat de griffierechten betreft, kun je om een vermindering vragen. Je advocaat of mediator zal je hiervoor de aanvraagformulieren bezorgen.
Bezwaar maken tegen een beslissing over gesubsidieerde rechtsbijstand
Het kan dat men het niet eens is met een beslissing van de Raad, bijvoorbeeld omdat de aanvraag tot gesubsidieerde rechtsbijstand is afgewezen. Dan kan hiertegen bezwaar worden gemaakt. Dit moet binnen zes weken na de verzenddatum van het besluit worden gedaan. In het bezwaarschrift neem je jouw persoonlijke gegevens op, net als het kenmerk van de beslissing, jouw argumenten, de datum van het bezwaarschrift en jouw handtekening. Het is ook mogelijk om bijvoorbeeld jouw advocaat te machtigen om bezwaar te maken tegen een beslissing over gesubsidieerde rechtsbijstand.
Verloop van de bezwaarprocedure
Nadat de Raad het bezwaarschrift heeft ontvangen, wordt er meteen een ontvangstbevestiging verzonden. In de eerste plaats kan er een informeel gesprek plaatsvinden. Als het niet lukt om informeel tot een oplossing te komen, wordt de formele bezwaarschriftprocedure gevolgd. Dan wordt het bezwaarschrift voorgelegd aan de Commissie voor Bezwaar, dat een zitting zal organiseren. Je wordt uitgenodigd voor deze zitting en kunt dan het bezwaar mondeling toelichten.
De Commissie voor Bezwaar zal daarop een advies geven aan de Raad voor Rechtsbijstand. De Raad voor Rechtsbijstand zal op basis van het advies een beslissing nemen. Het kan dat er wordt afgeweken van het advies. Dan legt men uit waarom. De Raad dient in ieder geval binnen zes weken na het verstrijken van de bezwaartermijn een beslissing te nemen of na twaalf weken indien het bezwaarschrift aan de Commissie voor Bezwaar wordt voorgelegd.
Niet eens met het resultaat van de bezwaarprocedure
Wie het niet eens is met het nieuwe besluit van de Raad kan altijd in beroep gaan bij de rechtbank. Na de verzending van het besluit dient men dan een beroepschrift in te dienen. Het is mogelijk om digitaal beroep in te stellen bij de rechtbank. Houd er rekening mee dat er griffierecht te betalen is als je in beroep gaat tegen het besluit van de Raad. Als je het ook niet eens bent met de uitspraak van de rechtbank, kun je altijd nog hoger beroep instellen bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Veelgestelde vragen over de gesubsidieerde rechtsbijstand en gesubsidieerde mediation
Gesubsidieerde rechtsbijstand en mediation kunnen complexe onderwerpen zijn. Deze FAQ is samengesteld om jou een beter inzicht te geven in deze onderwerpen. Je vindt hier beknopte antwoorden op de meest gestelde vragen over gesubsidieerde rechtsbijstand en mediation, zodat je goed weet waar je al dan niet recht op hebt.
Met welk inkomen of vermogen houdt men rekening bij minderjarigen?
Bij minderjarigen toetst men voor de gesubsidieerde rechtsbijstand in principe het inkomen en het vermogen van de ouders of de voogd(en). Dit is niet het geval als de minderjarige reeds zestien jaar is of ouder en uitwonend is. Of als deze minderjarige thuiswonend is en de ouders of de voogd geen kinderbijslag ontvangen. Dan wordt gekeken naar het eigen inkomen en het eigen vermogen van de minderjarige.
Wat is het verschil tussen eerstelijnsrechtsbijstand en tweedelijnsrechtsbijstand?
Eerstelijnsrechtsbijstand is de rechtshulp via het Juridisch Loket. Daarbij kent men een eenvoudig advies toe waarbij er geen sprake is van vertegenwoordiging van de rechtzoekende. Bij tweedelijnsrechtsbijstand gaat het om rechtsbijstand door een advocaat of bemiddeling door een mediator. Soms spreekt men ook over nuldelijnsrechtsbijstand. Dit is de informatie die toegankelijk wordt gemaakt op de Rechtwijzer.
Waar en hoe kan ik misbruik van gesubsidieerde rechtsbijstand melden?
Dit kan worden gemeld bij de klachtenfunctionaris van de Raad. Hiervoor kun je mailen naar meldmisbruik@rvr.org. Als de melding schriftelijk is onderbouwd en de klager ermee instemt dat zijn naam aan de beklaagde kan worden meegedeeld, neemt de klachtenfunctionaris de melding in behandeling. De klager ontvangt dan een ontvangstbevestiging. De beklaagde krijgt de mogelijkheid om schriftelijk een reactie te geven. Er wordt een onderzoek uitgevoerd en het resultaat hiervan kan gevolgen hebben voor het recht op gesubsidieerde rechtsbijstand of gesubsidieerde mediation. De klager wordt niet op de hoogte gebracht van het onderzoek en het resultaat van dit onderzoek.
Wat is het verschil tussen gesubsidieerde rechtsbijstand en gesubsidieerde mediation?
Gesubsidieerde rechtsbijstand en gesubsidieerde mediation zijn alle twee vormen van juridische hulp die de overheid financieel ondersteunt. Deze ondersteuning is er voor mensen die zich geen professionele hulp kunnen veroorloven. Het belangrijkste verschil zit in de aanpak. Bij gesubsidieerde rechtsbijstand zal een advocaat je bijstaan in een juridisch conflict. Gesubsidieerde mediation is dan weer gericht op het faciliteren van een dialoog tussen de betrokken partijen. Onder leiding van een neutrale derde, de mediator, wordt gezocht naar een gezamenlijke oplossing die voor alle partijen acceptabel is. Een advocaat is in tegenstelling tot een mediator niet neutraal en onafhankelijk, maar kiest partij voor zijn cliënt.
Heb ik recht op gesubsidieerde mediation bij een echtscheiding?
Ja, dat is zeker mogelijk. Gesubsidieerde mediation, ook bekend als de toevoeging voor mediation, is beschikbaar voor mensen die gaan scheiden en niet genoeg inkomen of vermogen hebben om de volledige kosten van een mediator te dragen. Je moet dus voldoen aan bepaalde voorwaarden op het gebied van inkomen en vermogen om hiervoor in aanmerking te komen.