)
Een geldezel is men voor even, de gevolgen zijn vaak voor het leven
Criminelen moeten niet alleen geld zien te vergaren, maar moeten het ook nog eens witwassen. Er bestaan verschillende manieren waarop men dat kan doen. Steeds vaker wordt er echter gebruikgemaakt van een geldezel, ook wel eens een money mule genoemd. Het gaat meestal om jongeren die met een financiële beloning in het vooruitzicht de toestemming geven om vaak grote bedragen langs hun bankrekening te laten passeren. Ze begrijpen meestal niet dat ze daarmee iets doen dat niet mag en dat ze zelfs strafbaar zijn, terwijl de gevolgen net heel ernstig kunnen zijn.
Waarom en hoe criminelen witwassen
Criminelen kunnen op verschillende manieren geld verwerven. Het kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van hacking, van diefstal, van drugsverkoop of van een ontvoering met losgeld. Onsuccesvolle criminelen zitten in de gevangenis en succesvolle criminelen zitten met grote sommen geld die ze wel willen uitgeven, maar dat niet kunnen.
Contant geld kunnen ze wel anoniem uitgeven. Ze kunnen ermee naar de supermarkt of eens lekker uit eten gaan. Maar er een nieuwe auto of een huis mee kopen, lukt niet. Grote sommen geld op een bankrekening storten, lukt ook niet: de bank heeft een meldplicht. Uiteindelijk blijft men zo achter met ‘vuil geld' of ‘zwart geld', geld dat men niet kan uitgeven zonder dat iemand zich vragen begint te stellen. Daarom wil men dat geld witwassen.
Verschillende methodes om geld wit te wassen
Criminelen kunnen geld op uiteenlopende manieren witwassen. Vaak wordt er gebruikgemaakt van ondernemingen waarin veel contant geld omgaat. Er worden dan wat meer inkomsten aangegeven en men betaalt netjes de belastingen op dit geld, waarna zwart geld wit wordt.
Men kan het geld ook naar het buitenland sluizen, naar landen waar banken minder streng zijn en er niet meteen aan de alarmbel wordt getrokken. Vaak gebruikt men daarvoor talloze tussenschakels, zoals series met bv's die geld bij elkaar uitgeven, elkaar leningen verstrekken en die fictieve winsten boeken. Ook valutawissels en zelfs cryptomunten worden daarbij ingeschakeld. Daarbij heeft men slechts één doel: de geldstroom extreem ingewikkeld maken en ervoor zorgen dat alles wel heel erg moeilijk te volgen en te traceren is. Gespecialiseerde witwassers kunnen het zo complex maken als ze zelf nodig achten. Een van de tussenschakels die men ook steeds vaker gebruikt, is een geldezel. Soms wordt er zelfs een keten van geldezels gebruikt en dat zowel in het binnen- als het buitenland.
Hoe witwassers te werk gaan en geldezels ronselen
Er zijn verschillende manieren waarop witwassers geldezels op het spoort komen. Dat gebeurt niet alleen via het internet of via sociale media, maar ook door middel van chatrooms en appjes. Soms gebeurt het ronselen zelfs aan de schoolpoorten of op het pleintje in de buurt. Iedereen kan benaderd worden door criminelen. Het is dan ook belangrijk om het bankrekeningnummer af te schermen en om niet zomaar een pinpas en een pincode uit te lenen.
Jongeren zijn een favoriet doelwit
In de praktijk focussen deze criminelen vooral op kwetsbare jongeren en hebben ze mooie verhaaltjes. Volgens de Nederlandse Politie gaat het bij geldezels vaak om jongvolwassenen (18 tot 25 jaar). De criminelen vragen de jongere of zijn of haar bankrekening mag worden gebruikt om geld op te storten en ze geven meteen ook een buitenlands rekeningnummer door waarop de jongere het geld moet doorstorten. Ze vertellen er niet bij dat het geld afkomstig is van criminele activiteiten. Ze verzinnen vaak verhaaltjes en soms zeggen ze zelfs gewoon dat de jongere geen vragen mag stellen. In ruil voor de moeite, krijgt de jongere een mooie vergoeding. Of dat wordt toch beloofd.
Nu en dan gaat men nog verder en vraagt de crimineel of hij de betaalkaart en de pincode van de jongere krijgt. Het geld wordt dan gestort op de rekening van de jongere en contant afgehaald. In beide gevallen is de bankrekening van de jongere het tussenstation. De bank zal de verdachte transacties opmerken. Meestal is het geld dan allemaal al verdwenen, is de opdrachtgever nergens meer te bespeuren en wordt enkel de jongere op het matje geroepen. De bank zal namelijk altijd aangifte doen bij de politie.
Online zoeken naar geldezels
Criminelen opereren steeds vaker via het internet, omdat ze zich daar in de anonimiteit kunnen verbergen. Online heeft men bovendien ook andere manieren om geldezels te ronselen. Op een schijnbaar vertrouwbaar banenplatform krijgt men bijvoorbeeld een mooie positie aangeboden, een positie waarbij er geld moet worden doorgestort vanaf de persoonlijke rekening.
Ook op tweedehandswebsites en veilingsites zijn deze criminelen actief. Ze hebben dan bijvoorbeeld ‘foutief' 2500 euro in plaats van 250 euro gestort voor een mooie camera en vragen om het verschil, 2250 euro, terug te storten. Maar dan naar een andere rekening, vaak in het buitenland. Witwassers staan duidelijk niet stil en zoeken steeds naar nieuwe manieren om geld wit te wassen.
Criminelen kennen potentiële geldezels soms opvallend goed
De laatste jaren zijn er heel wat persoonsgegevens gelekt, terwijl phishingactiviteiten ervoor zorgen dat criminelen vaak al veel weten over de potentiële money mules. Ze hebben bijvoorbeeld vooraf al de naam en het telefoonnummer te pakken, nog voordat ze een kandidaat-geldezel benaderen. Soms kennen ze zelfs hun bank en rekeningnummer al!
Hierdoor is het voor deze criminelen veel eenvoudiger om een geloofwaardig verhaal in elkaar te knutselen. Het is dan ook belangrijk om voldoende argwanend te zijn en om zo min mogelijk gegevens te delen op het internet. Dat verkleint de kans dat criminelen hier misbruik van maken.
Gevolgen van het witwassen van geld
Voor de geldezel is de pakkans erg groot. Het benadert zelfs 100%. De naam van de money mule is nu eenmaal onlosmakelijk met zijn rekeningnummer verbonden. Als de politie de geldstromen volgt, komen ze vroeg of laat bij de geldezel uit. Ook banken monitoren het betalingsverkeer en zullen verdachte transacties opmerken en melden bij de politie en justitie. Dat heeft verregaande gevolgen voor de money mule en zijn omgeving. Geldezels voelen zichzelf vaak een slachtoffer, maar worden behandeld als een verdachte en veroordeeld als een dader.
Strafrechtelijke vervolging van een geldezel
De geldezel zal steeds strafrechtelijk worden vervolgd. Meestal is er namelijk sprake van witwassen. Juridisch gezien is witwassen een ruim begrip. Het slaat zowel op het verwerven als op het overdragen, het voorhanden hebben of het omzetten van een voorwerp waarvan men weet of hoort te weten dat het van een misdrijf afkomstig is. Er zijn ook raakvlakken met heling. Eventueel zal men tegelijkertijd voor witwassen en voor heling worden vervolgd.
Witwassen is in ieder geval een strafbaar feit en de strafmaat die hierop staat, is niet gering. Hieraan kleeft namelijk een gevangenisstraf van maximaal vier jaar. Ook een geldboete van de vijfde categorie – tot 78.000 euro – is een mogelijkheid. Opzetwitwassen (de money mule wist dat het geld van een misdrijf afkomstig was) wordt zwaarder bestraft dan schuldwitwassen (de money mule had dit moeten weten). Ook gewoontewitwassen (de money mule heeft van witwassen een gewoonte gemaakt) wordt strenger bestraft. De rechter houdt uiteraard rekening met alle omstandigheden van het geval. Over individuele zaken valt er met andere woorden maar weinig te zeggen.
Uiteraard levert een veroordeling een strafblad op. Een strafblad kan de toegang tot een baan bemoeilijken. Sommige beroepen kunnen niet meer worden uitgeoefend als iemand zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen.
Schadevergoeding betalen
Bovenop de boetes die door de rechter kunnen worden opgelegd, moeten geldezels het witgewassen geld terugbetalen. Omdat het gaat om grote bedragen en om geld dat vaak al is verdwenen, is dat iets wat ze niet zomaar kunnen. Vaak kijken jongeren aan tegen een betalingsregeling die jaren aansleept en die elke vorm van toekomstperspectief fnuikt.
Problemen met de bank
Verder worden de geldezels opgenomen in het Incidentenwaarschuwingssysteem Financiële Instellingen (IVR/EVR-registratie). Hierdoor wordt het erg moeilijk of zelfs onmogelijk om de komende acht jaar een lening of een hypotheek te krijgen of zelfs om een bankrekening te openen. Gelukkig is het in sommige gevallen mogelijk om een basisbankrekening te openen. Dat komt omdat banken en hulpverleningsinstanties hebben afgesproken dat iedereen in Nederland die ouder is dan achttien jaar en een bekend verblijfsadres heeft, het recht heeft om een betaalrekening te openen. Het uitvoeren van betaaltransacties is dan mogelijk, maar veel meer dan dat ook niet.
Gevolgen voor de omgeving
Het strafrechtelijke onderzoek, de verdachtmakingen en de schadeclaims hebben niet alleen gevolgen voor het slachtoffer, maar vaak ook voor zijn of haar omgeving. Het kan de relatie met een partner vertroebelen en gezinsleden of naasten kunnen erg boos zijn op de geldezel. Soms onbedoeld zadelen ze de geldezel op met gevoelens van schaamte. Dat kan de relatie sterk verzuren en het zelfbeeld aantasten. Tegelijkertijd is het door het strafblad moeilijker om aan een baan te raken, wat de sociale isolatie en de financiële problemen verder versterkt.
Veelgestelde vragen over geldezels
Wie als money mule aan de slag gaat, begrijpt vaak niet goed wat hij aan het doen is en wat er de gevolgen van zijn. Soms hebben money mules goede bedoelingen en geloven ze dat ze zo iemand uit de brand helpen. De gevolgen worden er echter niet minder ingrijpend door. Door een aantal veelgestelde vragen te beantwoorden en te informeren over het fenomeen, hopen we eenieder hiervoor te waarschuwen.
Wie wordt het vaakst benaderd om als geldezel te opereren?
Criminelen focussen sterk op minderjarigen en jongeren. De meeste “slachtoffers” zijn jonger dan 35 jaar. Ook mensen die nieuw in het land zijn, mensen die het financieel zwaar hebben en werklozen die op zoek zijn naar een baan worden opvallend vaak benaderd. Het is een van de redenen waarom deze criminelen ook erg actief zijn op vacaturewebsites en tweedehandswebsites.
Hoe weet ik dat het een zwendel is?
Het is moeilijk om 100% zeker te zijn. Of toch niet voordat het te laat is en de zwendel aan het licht wordt gebracht. Er zijn wel een aantal waarschuwingssignalen. Zo gaat het vaak om een ongevraagd contact waarbij er makkelijk geld wordt beloofd. Ook advertenties van buitenlandse bedrijven die lokale partners zoeken, komen vaak voor. Opvallend vaak is het taalgebruik gebrekkig, met veel schrijf- en spelfouten, en maakt men gebruik van een mailadres van een gratis internetmailservice. Bij oplichting via vacaturewebsites worden er geen opleidings- of ervaringseisen genoemd en vinden alle contacten online plaats. En uiteraard is het gebruik van de persoonlijke rekening belangrijk om het werk uit te voeren. Houd er verder rekening mee dat de meest uiteenlopende communicatiekanalen worden gebruikt, zoals persoonlijk contact, mail, sociale media en instant messaging (bv. Telegram en WhatsApp).
Wat is witwassen?
Als criminelen geld verdienen, dan lopen ze het risico dat de geldstromen te volgen zijn en dat ze worden opgepakt. Het geld dat ze in de onderwereld verdienen, moeten ze daarom eerst witwassen voordat ze het in de bovenwereld kunnen uitgeven. Tijdens het witwassen wordt de link tussen de onder- en bovenwereld doorgeknipt. Het illegale geld wordt schijnbaar gelegaliseerd en in het normale geldverkeer gebracht.
Ik vermoed dat ik ben ingezet als geldezel. Wat moet ik doen?
Dan is het belangrijk om erger te voorkomen. Doe meteen aangifte, ook als er reeds transacties zijn uitgevoerd. Breng direct de bank op de hoogte, blokkeer de pinpas of kredietkaart en verander de pincodes. Werk mee aan het onderzoek en maak onder meer bankafschriften over, net als prints van de digitale communicatie met de dader. Begrijp dat de politie een geldezel steeds als een verdachte benadert en niet als een slachtoffer, maar dat het in het voordeel van de geldezel is om mee te werken met het onderzoek.
Hoeveel verdient een geldezel?
Vaak worden geldezels mooie winsten beloofd. Deze beloftes worden heus niet altijd nagekomen. Zelfs als ze al worden nagekomen, is het voor de geldezel vooral een verhaal van verliezen. Vroeg of laat komt de politie de geldezel op het spoor en verliezen ze alles, terwijl ze achterblijven met een strafblad en een schuldenberg.