Vuurwerkletsels en de aansprakelijkheid voor vuurwerkschade

Het afsteken van vuurwerk is een traditie die teruggaat tot de Tang-dynastie in China. Het vuurwerk vond vervolgens al snel zijn weg naar Europa, waar het onder andere de spektakels aan het Hof van Versailles opvrolijkte. In Nederland waren we ook al snel gek van vuurwerk, maar op consumentenvuurwerk was het wachten tot in de negentiende eeuw. Sindsdien belanden er jaarlijks honderden Nederlanders met vuurwerkletsels in het ziekenhuis.

Vuurwerkletsels rond de jaarwisseling 2020-2021

Rond de jaarwisseling zijn er elk jaar wel ongevallen met vuurwerk, dat blijkt ook uit het rapport van Veiligheid NL. Tijdens de jaarwisseling 2020-2021 zagen huisartsenposten en SEH-afdelingen 401 vuurwerkletsels. Maar liefst 31 slachtoffers jonger dan 15 jaar kwamen op een SEH terecht. Bijna twee derde van de slachtoffers was jonger dan twintig jaar. Opvallend is dat het aantal gewonde jongens en mannen (82%) veel groter is dan het aantal gewonde meisjes en vrouwen (18%). Het aantal vuurwerkletsels was veel lager dan de vorige jaren, maar dit had te maken met het tijdelijk vuurwerkverbod. Het tijdelijk vuurwerkverbod kwam er om de ziekenhuizen te ontlasten. De ziekenhuizen zaten namelijk al behoorlijk vol met coronapatiënten.

Letselschade door vuurwerkongevallen

De meeste vuurwerkletsels waren brandwonden. Bij meer dan vier op de tien slachtoffers was dit het geval. Vooral de handen werden door brandwonden getroffen. Naast hand- en vingerletsels (32%) en hoofdletsels (25%) kwamen ook oogletsels heel vaak voor (14%), gevolgd door open wonden (7%) en botbreuken (5%). Zoals elk jaar waren er ook weer slachtoffers met gehoorschade (4%) en resulteerden sommige vuurwerkongevallen zelfs in amputaties.

Dit jaar vonden er drie amputaties plaats, waarbij een arm, een hand en vingertoppen werden geamputeerd. Er vielen tijdens de jaarwisseling geen dodelijke slachtoffers. De voorbije jaren viel er gemiddeld een dodelijk slachtoffer per jaar.

Type vuurwerk

Dat er aan het gebruik van zwaar illegaal vuurwerk risico's verbonden zijn, tonen de cijfers aan. Bij maar liefst 39% van de SEH-behandelingen was er sprake van zwaar illegaal vuurwerk. Toch is ook legaal consumentenvuurwerk niet zonder risico's, want in maar liefst 17% van de SEH-behandelingen werd dit gebruikt. Het aandeel hiervan is even groot als het aandeel van carbidletsels. Springtollen, grondtollen en grondbloemen zorgden voor 9% van de SEH-behandelingen voor vuurwerkletsels, babypijltjes voor 1%.

In 67% van de gevallen heeft het slachtoffer zelf het vuurwerk afgestoken. In 33% van de gevallen werd het vuurwerk door een ander afgestoken. In 13% van de gevallen ontstond de letselschade door op straat gevonden vuurwerk(resten). Bij schade door gevonden vuurwerk gaat het meestal om kinderen van tien tot veertien jaar.

Medische kosten door vuurwerkletsels

De directe medische kosten voor de behandelde slachtoffers van vuurwerk worden geschat op 290.000 euro of gemiddeld 2.700 euro per slachtoffer. In werkelijkheid bedraagt de schade veel meer, bijvoorbeeld omdat het slachtoffer nu ook een tijdje niet meer kan werken. De totale jaarlijkse verzuimkost van de slachtoffers wordt dan ook op 780.000 euro geschat. Dit is gemiddeld 10.700 euro per slachtoffer. De totale kosten (medische kosten + verzuimkosten) lopen zo op tot ongeveer 1,1 miljoen euro.

Vuurwerkletsels in 2022 en 2023

Helaas blijkt ook na de jaarwisseling van 2020-2021 dat er nog altijd veel vuurwerkschade optreedt. Het aantal vuurwerkslachtoffers tijdens de jaarwisseling van 2021-2022 bedroeg 773. Op 31 december 2022 en 1 januari 2023 zijn maar liefst 389 personen met vuurwerkletsel op de Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis beland. Daarnaast hebben naar schatting nog eens 864 personen met vuurwerkletsel een huisartsenpost bezocht. Hiermee lijkt het aantal vuurwerkslachtoffers terug op het niveau van voor de coronacrisis. Dit is uiteraard geen goede zaak, aangezien vuurwerk nog altijd een groot risico met zich meebrengt en vaak tot ernstige verwondingen leidt.

Aansprakelijkheid voor letselschade door vuurwerk

Het is van groot belang om te beseffen dat vuurwerk afsteken niet zonder risico's is. Niet alleen kan de persoon die het vuurwerk afsteekt zichzelf verwonden, maar ook anderen kunnen slachtoffer worden van het vuurwerk. In dergelijke gevallen kunnen er snel aansprakelijkheidsvragen worden gesteld. Het is namelijk mogelijk dat de persoon die het vuurwerk afsteekt aansprakelijk wordt gesteld voor de schade die is ontstaan. Ook ouders van jonge kinderen kunnen aansprakelijk worden gesteld voor vuurwerkschade, net als vuurwerkproducenten en eventorganisatoren. Het is daarom van groot belang om op een veilige en verantwoorde manier om te gaan met vuurwerk, en om aansprakelijkheidsrisico's te vermijden.

Zelf gewond raken door het afschieten van vuurwerk

In de meeste gevallen is de persoon die het vuurwerk afsteekt ook het slachtoffer. Meestal is er dan ook geen aansprakelijke partij, waardoor het slachtoffer bij zijn verzekeraar zal moeten aankloppen. De WA-verzekering zal de vuurwerkschade niet dekken, maar een cascoverzekering doet dit doorgaans wel. De opstal- en inboedelverzekering kunnen eveneens dekking verlenen bij vuurwerkschade, maar dit is niet altijd het geval. Het is ook afhankelijk van het soort schade, schroeischade zal bijvoorbeeld sneller gedekt zijn dan glasschade. Of schade door vuurwerk al dan niet is gedekt, moet uit de polisvoorwaarden blijken.

Het kan ook dat een werknemer arbeidsongeschikt wordt ten gevolge van een vuurwerkongeval in zijn vrije tijd. De werknemer heeft dan recht op loondoorbetaling. Enkel wanneer er sprake is van opzet is dit niet het geval. Opzet wil zeggen dat de werknemer ook de ziekte of de arbeidsongeschiktheid had gewild, wat in principe niet het geval zal zijn. Bovendien is het de werkgever die de opzet moet bewijzen. In de praktijk is dat een moeilijke, haast onmogelijke, opgave.

Ook de zorgverzekering zal de medisch noodzakelijke zorg vergoeden, met uitzondering van het eigen risico. Bij een blijvend letsel of bij invaliditeit is het de ongevallenverzekeraar die een vast bedrag zal uitkeren.

Iemand anders verwonden bij het afschieten van vuurwerk

Het kan ook dat de persoon die het vuurwerk afschiet een ander verwondt. Denk maar aan een vuurpijl die recht in het oog van een buurman vliegt. Wanneer iemand schade lijdt door een ander, moet de ander de schade vergoeden. Of toch als er sprake is van een onrechtmatige daad. Dit is bijvoorbeeld het geval als er illegaal vuurwerk wordt gebruikt of als er vuurwerk wordt afgeschoten terwijl er een vuurwerkverbod van toepassing is. Ook het op een gevaarlijke manier afsteken van vuurwerk, het niet opvolgen van de gebruiksaanwijzingen of het op een gevaarlijke plek afsteken van vuurwerk is een onrechtmatige daad. Dit wil zeggen dat degene die het vuurwerk afschiet de schade moet vergoeden. Eventueel zal een verzekeraar de schade bij hem verhalen.

Kinderen van onder de veertien jaar die vuurwerk afschieten, kunnen dan weer niet zelf aansprakelijk zijn. In dat geval zijn de ouders aansprakelijk voor de vuurwerkschade die de jonge kinderen aanrichten. Bij kinderen van vijftien of zestien jaar is dit mogelijk ook zo, maar dan verschilt dit per geval.

In al deze gevallen kan er een beroep worden gedaan op de AVP-verzekering, ook wanneer de kinderen de schade met opzet hebben veroorzaakt. Als volwassenen de schade met opzet veroorzaken, zal de AVP-verzekering geen redding bieden.

Houd er wel rekening mee dat een slachtoffer van vuurwerkschade soms ook eigen schuld treft. De aansprakelijke partij hoeft dan niet alle schade te vergoeden. Dit was bij een recente uitspraak van het gerechtshof Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2020:16) het geval. Bij deze zaak had een werknemer verboden vuurwerk meegenomen naar een bedrijfsfeest. Een collega heeft het vuurwerk uit zijn handen genomen en later is het in de handen gekomen van een andere collega die op het feest al ongeveer tien flesjes bier had gedronken. In de bedrijfskantine heeft deze laatste collega het vuurwerk aangestoken en in zijn hand laten exploderen, waarop hij een groot deel van zijn rechterhand is verloren. De rechter besliste toen dat deze collega voor 90% zelf verantwoordelijk was voor de schade. De collega die het illegale vuurwerk naar het bedrijfsfeest meenam, diende 10% van de schade te vergoeden.

Aansprakelijkheid van de producent

In het verleden hebben slachtoffers al getracht om de producent, de importeur of de verkoper van het vuurwerk aansprakelijk te stellen. Ze beweerden dan dat het om een gebrekkig product gaat. We spreken dan over de productaansprakelijkheid.

In 2020 deed de rechtbank Oost-Brabant nog een uitspraak hieromtrent (ECLI:NL:RBOBR:2020:345). Bij deze zaak werd tijdens oudjaar een vuurpijl afgeschoten die recht in het oog van een omstaander is gevlogen. De omstaander heeft zijn oog verloren en kreeg een oogprothese. De vuurpijl had eigenlijk in de lucht moeten vliegen en op ongeveer 25 meter hoogte moeten ontploffen, maar het week al snel van het traject af en vloog vrijwel horizontaal over de grond. Volgens de rechter was er hierdoor sprake van een gebrekkig product. Uiteindelijk diende de importeur de schade te vergoeden.

Aansprakelijkheid van de organisator

De organisator van een evenement heeft een grote verantwoordelijkheid jegens zijn bezoekers. Het is namelijk zijn zorgplicht om de veiligheid van zijn bezoekers te waarborgen en hiervoor de nodige maatregelen te treffen. In het geval van een vuurwerkongeval tijdens een evenement, kan de organisator aansprakelijk worden gesteld als blijkt dat hij onvoldoende inspanningen heeft geleverd om de veiligheid van de bezoekers te garanderen. Het is daarom van groot belang dat eventorganisatoren de nodige maatregelen treffen om de veiligheid van de bezoekers te waarborgen en aansprakelijkheidsrisico's te vermijden.