Voetgangers in het verkeer

In Nederland zijn er verschillende regels die iedere verkeersdeelnemer moet respecteren. Ook voetgangers moeten zich aan deze regels houden. Dergelijke voetgangers hebben volgens de verkeersregels soms recht op voorrang. WA.nl legt uit wat de voorrangsregels voor voetgangers zijn, waar voetgangers rekening mee moeten houden als ze deelnemen aan het verkeer en hoe het zit met de aansprakelijkheid in het geval van een verkeersongeluk.

Inhoud

Voorrangsregels en veiligheid voor voetgangers

oversteken-zebrapad Ook voor voetgangers gelden er verkeersregels, waarbij vooral de voorrangsregels enige duiding behoeven. De voorrangsregels voor voetgangers zijn namelijk anders dan wat je bij auto’s, brommers en andere voertuigen gewend bent. Door op de hoogte te zijn van de voorrangsregels voor voetgangers voorkom je gevaarlijke situaties. Het blijft desondanks belangrijk om altijd heel voorzichtig te zijn, zeker als een auto een bijzonder manoeuvre uitvoert. Zeker bij het parkeren ontstaan er vaak ongevallen.

Rechtdoorgaand verkeer heeft voorrang

In het verkeer is er een algemene regel: rechtdoorgaand verkeer heeft op dezelfde weg voorrang op afslaand verkeer. Deze regel geldt ook voor voetgangers. Dat wil zeggen dat als een auto afslaat, hij voorrang moet verlenen aan wie rechtdoor gaat. Ook aan rechtdoorgaande voetgangers moet de automobilist dus voorrang verlenen.

Voorrang bij een bijzonder manoeuvre

Als je met de auto een bijzonder manoeuvre uitvoert, zoals het verlaten van een uitrit of het parkeren, moet je iedereen voorrang verlenen. Dus ook voetgangers, fietsers en andere weggebruikers. Je moet je er altijd van vergewissen dat de situatie veilig is en slechts dan voer je het manoeuvre uit.

Voorrang op een zebrapad

Op een zebrapad heeft een voetganger voorrang. Dat wil zeggen dat je bij een zebrapad extra op je hoede moet zijn en dus op tijd moet stoppen om voetgangers over te laten steken. Uiteraard is het aardig om ook op andere plaatsen te stoppen voor voetgangers die willen oversteken. Dit laatste op voorwaarde dat je door te stoppen geen gevaarlijke situaties creëert.

Wandelen in het donker

Als wandelaar ben je vaak niet goed zichtbaar in het donker. Wandelen kan dan wel leuk en ontspannend zijn en zelfs goed voor de gezondheid, maar het is wel belangrijk dat je niet wordt aangereden. De belangrijkste tip is dan ook: zorg ervoor dat je ook in het donker goed zichtbaar bent. Draag bijvoorbeeld sportkledij met reflecterende strips en eventueel ook een hoofdband met een lampje.

Alles over veilig wandelen in het donker

Aansprakelijkheid bij een aanrijding met een voetganger

Hoewel er veel situaties zijn waarbij een voetganger geen voorrang heeft, kan het toch gebeuren dat je als autobestuurder een schadevergoeding moet betalen als je een voetganger zonder voorrang aanrijdt. Dit zelfs als jij helemaal geen fout hebt gemaakt en de voetganger wel. Dat komt omdat er in de wet is bepaald dat een gemotoriseerde verkeersdeelnemer (bijna) altijd ten minste 50% van de schade moet betalen bij het aanrijden van een kwetsbare verkeersdeelnemer. Het is belangrijk dat een voetganger een passende schadevergoeding krijgt, want de letsels kunnen erg groot zijn. Dit gaat van een gebroken been over een whiplashletsel tot zelfs de dood!

Voetganger is een kwetsbare verkeersdeelnemer

Een kwetsbare verkeersdeelnemer is extra kwetsbaar in het verkeer, zeker in verhouding met gemotoriseerde verkeersdeelnemers. Daarom is er bepaald dat voetgangers bijna altijd recht hebben op een schadevergoeding van ten minste vijftig procent van hun schade. Als ze zelf geen fout hebben gemaakt of deze fout slechts beperkt aan het ongeval heeft bijgedragen, kan deze schadevergoeding uiteraard hoger liggen. Ook jonge kinderen hebben recht op een hogere schadevergoeding.

Voetgangers en het recht op een schadevergoeding

Aangereden als voetganger en de billijkheidscorrectie

Doordat de voetganger een zwakke verkeersdeelnemer is, zal hij meestal minstens vijftig procent van zijn schade vergoed zien worden bij een verkeersongeval met een sterke verkeersdeelnemer. Ook als hij zelf fouten heeft gemaakt. Dit is de algemene billijkheidscorrectie. Soms kan de rechter ook nog een concrete billijkheidscorrectie toepassen en beslissen dat de voetganger een hogere schadevergoeding krijgt. Daarbij kan de rechter rekening houden met verschillende factoren, zoals:

De wederzijds gemaakte fouten
De mate van verwijtbaarheid van deze fouten
De kwetsbaarheid van het slachtoffer (bv. een blinde is kwetsbaarder dan een volwassen man zonder beperkingen)
De jeugdigheid van het slachtoffer
De hoge leeftijd van het slachtoffer
De gevolgen van het ongeval
Enzovoort

Een voorbeeld toont het een en ander aan (ECLI:NL:GHSHE:2013:5320). Hierbij had het slachtoffer een relatie gehad met een vrouw. De vrouw had de relatie beëindigd, maar de man bleef de vrouw lastigvallen. Toen haar nieuwe partner haar uitzwaaide, merkte de nieuwe partner op dat de ex-partner achter haar aanreed. De nieuwe partner heeft daarop een buigijzer uit de kofferbak van zijn auto gehaald, op de passagiersstoel gelegd en is vervolgens achter de twee auto’s aangegaan.

Op een parkeerterrein zag hij hoe de ex-partner heftig aan het roepen was op de vrouw die duidelijk huilde. De nieuwe partner is uit de auto gestapt, met het buigijzer in de hand. De ex-partner vroeg daarop om ze vijf minuten met elkaar te laten spreken, om zo het conflict bij te leggen. De nieuwe partner is vervolgens in de auto gaan zitten. De ex-partner nam enkele minuten later een schop uit de auto en stapte daarop, met een dreigende houding, richting de auto van de vrouw. Daarop heeft de nieuwe partner, naar eigen zeggen uit zelfverdediging, de ex-partner aangereden. De nieuwe partner heeft enige tijd over het parkeerterrein gereden met de ex-partner op de motorkap van het voertuig. De auto is tot stilstand gekomen toen de ex-partner met zijn bovenlichaam onder het linkervoorwiel van de auto terecht is gekomen. De nieuwe partner heeft het slachtoffer daar zo laten liggen, volgens de betrokkene uit angst. Hij vreesde dat het slachtoffer anders achter hem aan zou komen.

Het hof oordeelde dat het ontstaan van het ongeval voor 40% aan het slachtoffer (ex-partner) kan worden toegewezen en voor 60% aan de bestuurder (nieuwe partner). Omdat het hof het bewust inrijden op iemand zo'n heftige normschending vindt, besloot het op basis van de billijkheidscorrectie de schadevergoedingsplicht van de bestuurder op 75% vast te leggen in plaats van 60%.

Aanrijding van een voetganger jonger dan 14 jaar

Wanneer de voetganger die is aangereden jonger is dan 14 jaar, gelden in principe precies dezelfde regels. Enkel wordt de 50%-regel aangepast naar een 100%-regel. Dat wil zeggen dat de houder van een gemotoriseerd rijtuig in principe altijd voor 100% van de schade aansprakelijk is, zelfs wanneer er sprake is van eigen schuld. Hiervan kan enkel worden afgeweken wanneer het jonge kind bij opzet handelde (bv. het kind werpt zich in een poging tot zelfdoding voor een aanrijdende vrachtwagen) of bij een aan opzet grenzende roekeloosheid.

Meer over kinderen in het verkeer

Aanrijding met een auto

Terwijl een voetganger een kwetsbare verkeersdeelnemer is, is een auto een sterke verkeersdeelnemer. Dit wil zeggen dat je als autobestuurder extra voorzichtig moet zijn ten aanzien van voetgangers. Minder de snelheid en wees je bewust van het kwetsbare karakter van voetgangers en fietsers. Een goede autoverzekering is een must voor elke autobestuurder. Nieuwe technologieën maken het steeds veiliger voor voetgangers. Zelfrijdende auto's zijn bijvoorbeeld uitgerust met veel sensoren die de auto automatisch doen afremmen als een voetganger op de weg wordt gedetecteerd.

Alles over de autoverzekering

Aanrijding met een bus of tram

Wanneer een voetganger wordt aangereden door een bus, gelden dezelfde regels als bij een aanrijding door een auto. Een bus is namelijk een gemotoriseerde verkeersdeelnemer. De voetganger zal dus altijd ten minste 50% van zijn schade vergoed krijgen, ook als hij zelf fouten heeft gemaakt. Dit behoudens een aantal uitzonderingen. Bij een tram moet er rekening worden gehouden met een bijzondere voorrangsregel: een tram heeft altijd voorrang. Ook op voetgangers, fietsers, auto’s en scooters.

Alles over aansprakelijkheid en openbaar vervoer

Aanrijding door een fietser

Wanneer een voetganger wordt aangereden door een fietser of een ander niet-gemotoriseerd voertuig, denk bijvoorbeeld aan een step of een skateboard, is de aansprakelijkheid afhankelijk van de foutvraag. Een fietser is namelijk ook een zwakke verkeersdeelnemer. Dat wil zeggen dat er een causaliteitsverdeling wordt gemaakt:

In welke mate (%) heeft een fout van de voetganger bijgedragen aan het ongeval en de schade
In welke mate (%) heeft de fout van het niet-gemotoriseerd voertuig bijgedragen aan het ongeval en de schade

Op basis van deze causaliteitsverdeling wordt vervolgens de aansprakelijkheid vastgesteld. Als de voetganger 30% eigen schuld treft, moet de fietser 70% van de schade vergoeden. Onderstaand voorbeeld, een uitspraak van Rechtbank Utrecht op 12 november 2012 (ECLI:NL:RBUTR:2012:BY2872), illustreert hoe dit werkt.

Bij deze zaak had een fietser een voetganger frontaal aangereden op een weg met een lommerrijk karakter. De fietser kwam daarbij vanuit een onoverzichtelijke bocht en had de voetganger naar eigen zeggen niet gezien. De voetganger was wellicht moeilijk zichtbaar, droeg donkere kleding en was onder invloed van alcohol (alcoholpromillage van 2,7). De voetganger werd naar het ziekenhuis gebracht en liep een hersenkneuzing en een schedelbasisfractuur op. Het slachtoffer liep ook een chronische slaapstoornis op en ervaart sindsdien blijvende cognitieve beperkingen. De verzekeraar van de fietser stelt voor om 25% van de schade te vergoeden.

De rechter oordeelde in de eerste plaats dat de fietser een fout heeft gemaakt door de haakse bocht, waar het een en ander moeilijk zichtbaar was, zo snel te nemen. De fietser had vaart moeten minderen. Hij reed ook vaker op de desbetreffende weg, waardoor hij op de hoogte was van de gevaarlijke situatie. Bovendien had de fietser met die kennis de bocht ruimer moeten nemen. Tegelijkertijd oordeelt de rechter dat de voetganger eigen schuld treft. Zo had de voetganger rechts moeten lopen, zodat hij aankomende fietsers zou zien. Ook hoorde hij geen donkere kleding te dragen op een donkere winterochtend. Het vastgestelde alcoholpromillage speelt volgens de rechter geen rol, omdat het niet heeft niet bijgedragen aan het ongeval. De rechter oordeelt dat de fietser voor 75% aansprakelijk is en dat de voetganger 25% eigen schuld treft.

Aanrijding met een elektrische fiets of step

Bij een aanrijding met een elektrische fiets gelden net dezelfde regels als bij een klassieke fiets. Hoewel een elektrische fiets een motor heeft, heeft de wetgever er een uitzondering voor gemaakt. Hierdoor wordt een elektrische fiets gelijkgesteld aan een niet-gemotoriseerd voertuig. Deze uitzondering is niet gemaakt voor een elektrische step, waardoor je als voetganger (vrijwel) altijd een schadevergoeding zal ontvangen als je wordt aangereden door een elektrische step.

Alles over aansprakelijkheid en de elektrische step

Aanrijding met een scootmobiel

De bevolking wordt steeds ouder en dus verschijnen er ook steeds meer scootmobielen op de openbare weg. Wie door een scootmobiel van de sokken wordt gereden, heeft recht op een schadevergoeding. Het hof heeft namelijk eerder al beslist dat een scootmobiel een motorrijtuig is, net als een auto. Hierdoor wordt een voetganger extra beschermd door het aansprakelijkheidsrecht.

Alles over de aansprakelijkheid en de scootmobiel

Aanrijding en de bestuurder vlucht

Spijtig genoeg is niet iedereen even eerlijk. Sommige bestuurders vluchten weg wanneer ze iemand hebben aangereden. Dan kan het lastig zijn om een schadevergoeding te krijgen. Soms zal men zelfs de auto verkopen en het kenteken overschrijven. Indien het gaat om een motorvoertuig, is het mogelijk om een schadevergoeding te krijgen van het Waarborgfonds Motorverkeer. Het is wel belangrijk om steeds aangifte te doen bij de politie. Het Waarborgfonds Motorverkeer betaalt geen vergoedingen als de aansprakelijke partij geen motorvoertuig is, maar bijvoorbeeld een fietser.

Aansprakelijke bestuurder vlucht

Veelgestelde vragen over voetgangers in het verkeer

In het verkeer zijn verschillende regels en verplichtingen van toepassing, dit zowel op bestuurders als op voetgangers. Deze regels en verplichtingen zijn er om ervoor te zorgen dat verkeersdeelnemers veilig aan het verkeer kunnen deelnemen. In deze FAQ gaan we in op de voorrangsregels en aansprakelijkheidsregels die van toepassing zijn op voetgangers in het verkeer.

Wie vallen onder voetgangers?

Volgens het woordenboek Van Dale is een voetganger “iemand die te voet op weg is”. Een voetganger gebruikt dus de voeten om zich te verplaatsen en geen hulpmiddelen als een fiets of een auto. Desondanks beschouwen we iemand die met krukken loopt ook als een voetganger. De lijn tussen een voetganger en een niet-voetganger is dus flinterdun. Enig hulpmiddel is met andere woorden wel toegestaan, zoals een niet-elektrisch skateboard, een niet-elektrische step of rolschaatsen. Ook wie te voet een fiets, een kruiwagen of een kinderwagen voortduwt, wordt als een voetganger beschouwd. En iemand in een rolstoel wordt eveneens met een voetganger gelijkgesteld. Maar iemand die fietst of in de auto zit, niet.

Heb ik als voetganger voorrang bij het oversteken?

Als voetganger heb je op een zebrapad voorrang bij het oversteken. Ook heb je voorrang bij een uitrit of een inrit, omdat andere weggebruikers dan een bijzonder manoeuvre uitvoeren. In andere situaties heb je geen voorrang bij het oversteken en moet je dus goed uit je doppen kijken. Een uitzondering is er voor blinden en slechtzienden met een blindengeleidestok en mensen die zich moeizaam voortbewegen: ook zonder een zebrapad dient de autobestuurder deze mensen over te laten steken op punten waar dit is toegestaan.

In welke situaties heb ik als voetganger voorrang?

Als voetganger heb je in drie gevallen voorrang: bij een zebrapad, indien jij rechtdoor gaat op dezelfde weg en de auto afslaat en indien de auto een bijzonder manoeuvre uitvoert.

Hoe zit het met de aansprakelijkheid als een voetganger wordt aangereden door een auto?

Dan geldt in de eerste plaats de klassieke causaliteitsverdeling: als jij voor 25% hebt bijgedragen aan het ongeval, zal de aansprakelijke bestuurder 75% van de schade moeten vergoeden. Indien jouw bijdrage meer dan 50% bedraagt, vindt er een algemene billijkheidscorrectie plaats. Hierdoor zal je alsnog 50% van je schade vergoed krijgen. Eventueel kan de rechter ook nog een concrete billijkheidscorrectie toepassen en je een nog hogere schadevergoeding toekennen. Bij jonge kinderen onder de leeftijd van 14 jaar zal de algemene billijkheidscorrectie ervoor zorgen dat het kind 100% van de schade vergoed krijgt.

Hoe zit het met de aansprakelijkheid als een voetganger wordt aangereden door een fiets?

Bij een aanrijding door een fiets is er geen bijzondere aansprakelijkheidsregel ten voordele van de voetganger. De onderlinge bijdrage aan het ontstaan van het ongeluk zal dus bepalen wie een schadevergoeding ontvangt en hoe hoog deze schadevergoeding is. Dit geldt ook bij een aanrijding door een elektrische fiets, maar niet bij speed pedelecs die worden gelijkgesteld aan een gemotoriseerd voertuig. In het laatste geval gelden dezelfde regels als voor auto’s en worden voetgangers wel extra beschermd.