Kinderen in het verkeer

Reactietijd

De tijd tussen iets waarnemen en hierop reageren wordt de reactietijd genoemd. Tussen waarnemen en reageren zit de verwerking in de hersenen en dat verloopt bij kinderen vaak net wat langzamer. Verschillende zaken bepalen de verwerkingstijd in de hersenen, zoals de bekendheid en de complexiteit van de stimulus. Het verkeer is heel complex, waardoor de reactietijd bij kinderen vaak vrij laag ligt. Door de bekendheid te vergroten, dus door vaak te oefenen in het verkeer, kan de reactietijd worden versneld.

Gehoor

Horen doen we al heel vroeg. Het gehoor van kinderen is daarbij gevoeliger dan dat van volwassenen. Kinderen horen dus beter dan ons. Al vanaf de leeftijd van zes maanden weten kinderen perfect waar een geluid vandaan komt. Enkel zijn er vaak veel prikkels die voor afleiding kunnen zorgen, zeker in het drukke verkeer.

Gezichtsvermogen

Ook op jonge leeftijd kunnen kinderen natuurlijk zien, maar toch is het gezichtsvermogen nog niet helemaal ontwikkeld. Tot de leeftijd van tien jaar is dit nog in volle ontwikkeling. Pas daarna zijn kinderen goed in staat om vanuit de ooghoek te zien. We staan er vaak niet bij stil, maar vanuit de ooghoek zien, is een ongelooflijk belangrijke vaardigheid in het verkeer.

Besef van gevaar

Besef van gevaar is tot de leeftijd van vijf jaar slechts zeer beperkt aanwezig. Het echte besef van gevaar ontwikkelt zich tussen het vijfde en het tiende levensjaar. Toch duurt het tot het achtste of negende levensjaar voordat kinderen goed in staat zijn om gevaar te zien aankomen.

Inschatten van snelheid

Het inschatten van snelheid is iets waar kinderen nog niet heel goed in zijn. Tot de leeftijd van ongeveer tien jaar hebben kinderen de neiging om de snelheid te overschatten. Hierdoor kunnen ze soms lang wachten op een fietser of een auto die eigenlijk nog erg ver is. Dat is uiteraard extra veilig, maar het is wel iets om je bewust van te zijn. Vanaf tien jaar en tot de leeftijd van ongeveer veertien jaar gebeurt echter het omgekeerde: dan onderschatten kinderen de snelheid. Zeker jongens hebben hier last van. Hierdoor kunnen ze plotseling oversteken terwijl er een snelle auto aankomt.

Concentratie

Tot de leeftijd van ongeveer elf jaar vinden kinderen het moeilijk om zich op meerdere dingen tegelijkertijd te concentreren, iets wat essentieel is om geheel veilig aan het verkeer deel te nemen. Als ze zich bijvoorbeeld concentreren op een gesprek met een vriendje die meefietst, vinden ze het moeilijk om aandacht te hebben voor het verkeer. Daarom is het tot die leeftijd belangrijk om de focus geheel op het verkeer te leggen en om stoorzenders zo veel mogelijk te beperken. Vanaf de leeftijd van elf jaar kunnen de meeste kinderen de aandacht bewust op het verkeer richten.

Overzien van verkeerssituaties

Jonge kinderen hebben het vaak moeilijk om verkeerssituaties goed te overzien. De snelheid van het verkeer goed inschatten, kunnen kinderen bijvoorbeeld pas echt goed vanaf de leeftijd van veertien jaar. Rond de leeftijd van twaalf jaar kunnen kinderen omgaan met lastige verkeerssituaties, waarbij verkeersdeelnemers uit verschillende richtingen komen. Maar zelfs tot de leeftijd van zestien jaar hebben scholieren het nog moeilijk om heel complexe verkeerssituaties goed te overzien. Tot die leeftijd neemt de snelheid van informatieverwerking jaar na jaar toe en dat draagt bij aan het vermogen om verkeerssituaties goed te overzien.

Motoriek en vaardigheid

Wat de motoriek betreft, zijn kinderen nog in volle ontwikkeling. Vanaf drie jaar beginnen ze te rennen en veel kinderen beginnen rond de leeftijd van vijf jaar te fietsen. In het begin kunnen ze daarbij flink slingeren, zeker als ze ook nog eens achteromkijken. “Goed voor je kijken!”, hoor je mama of papa dan roepen. De jaren daarop zal de fietsvaardigheid alsmaar beter worden. Daarbij speelt het een rol hoe vaak ze fietsen: des te vaker ze fietsen, hoe beter deze vaardigheid zich ontwikkelt.

Meer tijd nodig voor het nemen van beslissingen

Tot de leeftijd van ongeveer zestien jaar verloopt de informatieverwerking bij kinderen minder snel. Hierdoor hebben kinderen meer tijd nodig om informatie te verwerken en om goede beslissingen te nemen. Ze kunnen dus minder snel dan volwassenen anticiperen op onverwachte zaken. Daarom is het belangrijk dat ze niet te snel fietsen, dat geeft ze meer tijd om tot goede beslissingen te komen.

Kinderen rennen onverwacht de straat op

Vanaf ongeveer drie jaar beginnen kinderen te lopen terwijl ze ook hun aandacht richten op andere dingen. Op dat moment hebben ze geen besef van gevaar en dat levert hachelijke situaties op. De komende jaren bestaat het gevaar dat ze zomaar de straat op rennen! Rond de leeftijd van zes jaar kennen kinderen de functie van een trottoir. Ze weten dat ze het trottoir niet zomaar mogen verlaten. Ook zebrapaden en verkeerslichten snappen ze rond die leeftijd, maar eerder nog niet.

Groep 1 t/m 3

Verkeer is iets dat je moet leren, dat is het uitgangspunt op het gebied van verkeerseducatie. De eerste stappen worden in groep een tot en met drie gezet. Stap voor stap leren de kinderen om op een andere manier naar het verkeer te kijken, zowel theoretisch als in de praktijk.

• Zet de verkeersbril op, letterlijk: maak een verkeersbril die je kind draagt bij het oefenen van het verkeer. Wanneer de verkeersbril op de neus staat, is er geen aandacht voor andere dingen dan het verkeer.

• Op de achterbank in de auto missen kinderen de belangrijke aspecten van het verkeer. Ga er daarom samen op uit en schenk aandacht aan het verkeer.

• Bespreek wat jullie onderweg zien, wijs aan en benoem verkeersaspecten.

• Leer je kind de verschillende aspecten van de verkeerssituatie benoemen (fietspad, weg, stoeprand, kruising, verkeerslichten, verkeersborden etc.)

• Leer je kind de verschillende weggebruikers benoemen (voetganger, fietser, automobilist etc.)

• Tel samen hoelang het duurt voordat een auto of een fietser dichtbij is gekomen.

• Oefen samen oogcontact maken met passerende bestuurders.

Groep 4

Ook in groep vier kan er spelenderwijs kennis worden gemaakt met het verkeer, bijvoorbeeld met aantrekkelijke voorleesboekjes, puzzels en spelletjes. In de praktijk komt de aandacht nu te liggen op een aantal essentiële aspecten van het verkeer in de nabijheid van de woning en de school, zoals de plaats op de weg, het oversteken en het gebruiken van het zebrapad. Quizvraagjes werken opvallend goed bij kinderen in groep vier: “De vrachtwagen piept. Wat wil dat zeggen?” Rond deze leeftijd is het ook belangrijk om de fietsvaardigheid verder te ontwikkelen. En dat doe je door veel te oefenen. Doe dit onder begeleiding en in een veilige omgeving. Zet vooral de speelsheid van het kind in om het verkeersinzicht te verbeteren.

Groep 5 en 6

Nu leren kinderen ook complexere onderdelen van het verkeer, zoals voorrang, voorgaan, verkeersborden en zichtbaarheid in het verkeer. Ze leren ook steeds meer het gevaar van het verkeer inzien en daar kan je als ouder bij helpen.

• Trek eropuit met een camera en laat je kinderen gevaarlijke verkeerssituatie op de route tussen school en huis fotograferen. Bespreek vervolgens samen waarom dit volgens je kind een gevaarlijke verkeerssituatie is en hoe je kind hiermee kan omgaan.

• Laat je kind volop fietsvaardigheden ontwikkelen en maak samen fietstochtjes. Hoe meer fietskilometers er worden gemaakt, hoe beter je kind leert fietsen en des te meer aandacht je kind kan hebben voor de andere aspecten van het verkeer.

• Oefen samen verkeerssituaties. Herhaal, blijf herhalen en blijf oefenen zodat je kind het helemaal onder de knie heeft.

Groep 7 en 8

In groep 7 of 8 doen de meeste kinderen verkeersexamen. Door verkeerslessen op school leren de kinderen dan hoe ze zich in het verkeer veilig moeten gedragen. In groep 7 of 8 wordt getest of je kind alle verkeersregels onder de knie heeft. Naast het theoretisch examen is er ook een praktisch deel. Als ouder kan je je kind helpen bij het slagen voor het verkeersexamen. Laat je kind bijvoorbeeld de oefenexamens maken en geef extra uitleg als je kind een verkeerssituatie moeilijk vindt.

Op de website van VVN (Veilig Verkeer Nederland) kan je terugvinden welke verkeersafspraken en verkeersbegrippen je kind dient te kennen. Ook vind je er een overzicht van de verkeersborden die ze moeten kennen. Dit kan je samen met je kind oefenen. Doe dit niet alleen thuis, maar ga samen de weg op. Dit helpt bij het praktisch verkeersexamen.

Ruim voordat je kind het praktijkexamen zal doen, krijg je van de school de route. Als je het niet automatisch krijgt, kan je er meestal zelf om vragen. Fiets deze route in elk geval een paar keer samen en laat je kind voor je fietsen. Dat lijkt misschien eng, maar vroeg of laat moet je kind het nu eenmaal alleen doen. Bespreek zeker wat goed ging en wat minder goed ging. Schenk daarbij extra aandacht aan de lastige punten. Beperk je echter niet alleen tot deze route, maar ga wat vaker kilometers maken. Verkeerservaring is heel belangrijk, niet alleen voor het praktijkexamen.

Middelbare school

Eenmaal kinderen naar de middelbare school gaan, denken ouders vaak dat ze verkeerswijs zijn. Hoewel ze inderdaad al veel kennis en vaardigheden onder de knie hebben, hebben ze vaak nog veel moeite met heel complexe verkeerssituaties. Denk bijvoorbeeld aan drukke rotondes en kruispunten. Rond deze leeftijd is het vooral belangrijk dat je je kind motiveert om het goed te doen en om elke dag weer bij te leren in het verkeer.

• Stippel samen de veiligste route van school naar huis uit, niet de snelste.

• Maak praktische afspraken, bijvoorbeeld omtrent pech onderweg, het gebruik van de bagagedrager, de smartphone in de schooltas en dergelijke meer.

• Spreek je kind aan op gevaarlijk gedrag, bijvoorbeeld het luisteren naar muziek op de fiets.

• Zorg ervoor dat de fiets in orde is.

• Blijf het goede voorbeeld tonen: fiets samen en oefen complexe verkeerssituaties waarbij je een woordje uitleg geeft. Niet altijd zal je kind het leuk vinden als je maar blijft doordrammen over het verkeer, maar zo vergeten ze in ieder geval niet dat ze goed moeten uitkijken. En dat is het belangrijkste.