Informatie voor en over de aansprakelijkheid bij mantelzorg

De maatschappelijke waarde van de mantelzorger valt niet te onderschatten. Mantelzorgers zijn er voor hun familieleden, vrienden of kennissen die hulp nodig hebben, bijvoorbeeld als ze chronisch ziek zijn, een beperking hebben of invalide zijn. Mantelzorgers handelen vrijwillig en krijgen in principe geen vergoeding voor wat ze doen. Gelukkig zijn er wel allerlei steunregelingen en kunnen ze vaak zelfs een beroep doen op een gratis aansprakelijkheidsverzekering van de gemeente.

Wet- en regelgeving voor mantelzorg

In de wet zijn er heel wat regels opgenomen met betrekking tot wat mantelzorgers thuis en in een woonzorgvoorziening al dan niet mogen doen. Bij deze wetgeving staan vooral de belangen van de zorgbehoevende centraal. Dat wil bijvoorbeeld ook zeggen dat de patiënt toestemming moet verlenen om zorg te genieten. Als de patiënt bijvoorbeeld mantelzorg verkiest boven andere vormen van zorgverlening, is dat zijn recht en moeten zorgorganisaties dat respecteren

Welke regelingen zijn er voor mantelzorgers?

Mantelzorg vergt veel van de zorgverlener, zowel fysiek als mentaal en emotioneel. Het kan enorm belastend zijn en daarom kiezen mantelzorgers er vaak voor om minder of zelfs helemaal niet meer te werken. Dat heeft ook financiële gevolgen. Gelukkig zijn er verschillende regelingen waarop mantelzorgers een beroep kunnen doen.

• Speciaal verlof voor mantelzorgers

  Het is vaak erg moeilijk om mantelzorg te combineren met het werk, zeker als de zorgbehoefte toeneemt. Daarom hebben mantelzorgers een wettelijk recht op zorgverlof. Dit zorgverlof kan worden aangewend voor het verstrekken van de noodzakelijke zorg aan partners, eerstegraadsfamilie (kinderen en ouders), tweedegraadsfamilie (kleinkinderen, broers, zussen en grootouders) en bekenden (indien de mantelzorger de enige is die voor deze bekende kan zorgen).

• Kortdurend zorgverlof voor mantelzorgers

  Gedurende een periode van twaalf maanden kan de mantelzorger twee keer de contractuele, wekelijkse werkuren als zorgverlof opnemen. Wie bijvoorbeeld 30 uur per week werkt, heeft recht op 60 uur kortdurend zorgverlof per jaar. Tijdens dit kortdurend zorgverlof dient de werkgever in principe 70% van het salaris door te betalen, met het minimumloon als de absolute ondergrens. Ook blijft de werknemer tijdens dit kortdurend zorgverlof gewoon vakantiedagen opbouwen.

  Dit type verlof is aan te vragen bij de werkgever. In principe mag de werkgever dit niet weigeren, tenzij het bedrijf ernstig in de problemen zou komen als de werkgever het verlof toekent. Eenmaal het zorgverlof is begonnen, kan de werkgever het hoe dan ook niet stopzetten. Na afloop van het zorgverlof mag de werkgever vragen om de noodzaak van de zorg te bewijzen.

• Langdurend zorgverlof voor mantelzorgers

  In sommige gevallen is het mogelijk om langdurend zorgverlof aan te vragen, bijvoorbeeld wanneer de zorgbehoevende levensbedreigend ziek is. Dit type verlof kan gedurende zes keer het aantal wekelijkse werkuren worden opgenomen. Als de mantelzorger normaal gesproken 30 uur per week werkt, kan hij per jaar dus 180 uur langdurend zorgverlof opnemen.

  Om in aanmerking te komen voor dit langdurend zorgverlof moet de verzorging door de mantelzorger noodzakelijk zijn. Gedurende dit zorgverlof is de werkgever niet verplicht om het salaris door te betalen. Soms is er echter in een cao een andere regeling hieromtrent opgenomen. Dit type verlof is eveneens aan te vragen bij de werkgever. Deze aanvraag dient schriftelijk te gebeuren en minstens twee weken voor het ingaan van het verlof. De werkgever mag de aanvraag enkel weigeren als het bedrijf anders in de problemen zou komen.

• Calamiteitenverlof als mantelzorger

  Naast de bovenstaande vormen van zorgverlof kan ook het calamiteitenverlof een uitweg bieden. Het calamiteitenverlof is een type verlof dat kan worden opgenomen als het door een onverwachte gebeurtenis niet mogelijk is om te komen werken. Bijvoorbeeld als een kind plotseling ziek is en niet naar de kinderopvang kan. Het calamiteitenverlof is niet speciaal voor mantelzorgers ontwikkeld, maar mantelzorgers kunnen er in sommige gevallen wel een beroep op doen.

  Dat is bijvoorbeeld het geval als de zorgbehoevende ineens is gevallen of plotsklaps naar het ziekenhuis moet worden gebracht. Bij dit type verlof wordt het salaris in principe doorbetaald, hoewel een cao dit anders kan regelen. Het calamiteitenverlof is er voor uitzonderlijke omstandigheden en de duur ervan is afhankelijk van deze omstandigheden.

• Wet Flexibel Werken (Wfw)

  De (Wfw) biedt de werknemer de mogelijkheid om meer of minder uren te presteren. De werknemer kan de werkgever ook vragen om bijvoorbeeld de werktijden of de arbeidslocatie aan te passen. Deze optie is er voor werknemers die minstens een half jaar in dienst zijn en die minstens twee maanden voor de ingangsdatum een schriftelijk verzoek indienen. Zo’n verzoek kan slechts een keer per jaar worden ingediend. De werkgever mag een verzoek niet zomaar afwijzen, daaraan zijn er namelijk allerlei voorwaarden verbonden.

  Deze wet is er niet alleen voor mantelzorgers, maar mantelzorgers kunnen door middel van deze wet wel een beter evenwicht vinden tussen de te verlenen zorg en het werk. Bijvoorbeeld door dichter bij de zorgbehoevende te werken en ’s middags wat langer pauze te nemen om de zorgbehoevende te helpen bij het eten. De wet is echter niet van toepassing op bedrijven die minder dan tien werknemers tellen. Uiteraard kan er dan wel nog steeds onderling het een en ander worden afgesproken. De regels van de Wfw zijn dan niet van toepassing.

• Regelingen vanuit de zorgverzekering

  Ook vanuit de (aanvullende) zorgverzekering zijn er verschillende regelingen om de mantelzorger te ondersteunen. In sommige gevallen kan men zelfs een vergoeding krijgen. Ook een betaling vanuit een persoonsgebonden budget behoort tot de mogelijkheden, net als respijtzorg voor mantelzorgers. Verder op deze pagina lees je meer over de verschillende tegemoetkomingen vanuit de zorgverzekering.

• Regelingen vanuit de gemeente

  Ook vanuit de gemeente zijn er verschillende regelingen om mantelzorgers te ondersteunen. Er is bijvoorbeeld het mantelzorgcompliment. Het mantelzorgcompliment is aan te vragen bij de gemeente. De inhoud hiervan verschilt per gemeente. Soms is het een tegoedbon, soms een geldbedrag en soms een uitnodiging voor een activiteit. De mantelzorger kan het mantelzorgcompliment niet zelf aanvragen. De zorgbehoevende dient dit voor de mantelzorger te doen.

  Daarnaast kunnen mantelzorgers soms via de gemeente aanspraak maken op een reiskostenvergoeding. Andere steunmogelijkheden zijn een parkeervergunning, een gehandicaptenkaart of een OV-begeleiderskaart. In sommige gevallen kan de gemeente ook overgaan tot bijzondere bijstand, bijvoorbeeld in de vorm van een gift of een lening.

• Mantelzorg met een uitkering

  Mantelzorgers die een WW-uitkering ontvangen en die de mantelzorg niet met een baan kunnen combineren, hebben gedurende zes maanden recht op een ontheffing van de sollicitatieplicht. Dit kan eventueel telkens met een maand worden verlengd, maar dan moet het wel om uitzonderlijke omstandigheden gaan.

  Wie een WW-uitkering ontvangt en in het verleden mantelzorg verleende voordat hij of zij werkloos werd, komt bovendien in aanmerking voor het mantelzorgforfait. Dit zorgt ervoor dat men langer recht heeft op een WW-uitkering, omdat de jaren mantelzorgverlening voor de helft worden meegeteld als arbeidsverleden. Hieraan is wel een voorwaarde gekoppeld: de verleende mantelzorg moet via een pgb (persoonsgebonden budget) uitbetaald zijn geweest.

• Regelingen voor wie samenwoont met de zorgbehoevende

  Wie in hetzelfde huis van de zorgbehoevende woont, krijgt veelal te maken met extra financiële gevolgen. Deze financiële gevolgen kunnen zowel negatief als positief zijn. Zo zijn zorgkosten aftrekbaar voor de belastingen indien ze betrekking hebben op kinderen tot 27 jaar, op partners of op personen met een ernstige handicap die in huis wonen. Aan de aftrek voor zorgkosten zijn er wel een aantal voorwaarden verbonden:

  • Zorgkosten die onder het eigen risico vallen, komen niet in aanmerking.

  • Enkel noodzakelijke kosten komen in aanmerking.

  • Enkel de in het desbetreffende jaar betaalde kosten komen in aanmerking.

  • Enkel het deel van de kosten waarvoor er geen vergoeding kan worden verkregen, komt in aanmerking.

  • Bewijzen (bijvoorbeeld bankafschriften, overzichten van de zorgverzekeraar en rekeningen) zijn te bewaren en moeten op vraag van de Belastingdienst worden voorgelegd.

De kostendelernorm zorgt er normaal gesproken voor dat de bijstandsuitkering afneemt als er meer personen in een huis wonen. Dit heeft nadelige effecten wanneer de mantelzorger met de hulpbehoevende gaat samenwonen, bijvoorbeeld om voortdurend bijstand te kunnen verlenen. De gemeente kan dan beslissen om de kostendelernorm niet toe te passen.

Bij mantelzorg voor een eigen kind dat intensieve zorg behoeft, kan er dan weer een dubbele kinderbijslag worden aangevraagd bij de SVB (Sociale Verzekeringsbank). Dit kan vanaf wanneer het kind drie jaar is, tot wanneer het kind achttien jaar is.

Aansprakelijkheidsverzekeringen voor mantelzorgers

Mantelzorgers hoeven niet te worden verzekerd door zorgaanbieders, bijvoorbeeld als ze de mantelzorg in een zorginstelling uitvoeren. Mantelzorgers zijn ook niet verplicht om een aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren af te sluiten, maar het is wel aan te raden dat ze dat doen.

Weet dat er nog andere verzekeringen interessant kunnen zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld verzekeraars die een annuleringsverzekering voor mantelzorgers aanbieden. Als de mantelzorger dan op het laatste moment de reis moet afzeggen, bijvoorbeeld omdat er toch geen plek is in een verzorgingstehuis, zal de verzekeraar (een deel van) de reiskosten terugbetalen.

Gratis aansprakelijkheidsverzekering vanuit de gemeente

Bijna iedere gemeente biedt een gratis vrijwilligersverzekering aan voor de mantelzorgers in hun gemeente. Deze verzekering dekt de aansprakelijkheid van de mantelzorger als er iets fout loopt. Meestal ben je automatisch verzekerd en hoef je hier niks voor te doen, behalve dan als er schade optreedt. Informeer echter bij de gemeente hieromtrent, want het een en ander kan per gemeente verschillen.

Niet alle gemeenten informeren de mantelzorgers voldoende duidelijk over de gratis verzekering voor mantelzorgers. Ook ambtenaren zijn niet altijd goed op de hoogte van de verzekering en van de inhoud van de polis.

AVP en mantelzorg

Als de verzekering van de gemeente onvoldoende dekking biedt of als de gemeente geen gratis aansprakelijkheidsverzekering voor mantelzorgers heeft, biedt de AVP-verzekering (aansprakelijkheidsverzekering) een oplossing. Doorgaans biedt deze verzekering namelijk een uitstekende dekking voor wat de aansprakelijkheid van mantelzorgers betreft.

Zorgverzekeringswet en de vergoedingen bij mantelzorg

Wanneer het gaat om verzorging en verpleging aan huis speelt de Zorgverzekeringswet een belangrijke rol. Ook als mantelzorger kom je hiermee in aanraking. De uitvoering van de Zorgverzekeringswet ligt bij de zorgverzekeraars. Naast de verplichte basisverzekering kunnen zorgverzekeraars een aanvullende verzekering aanbieden. Vooral deze aanvullende verzekeringen kunnen interessant zijn voor de mantelzorger. Deze aanvullende verzekering is niet verplicht.

De meeste zorgverzekeraars die vergoedingen voor mantelzorg toekennen, focussen op vervangende mantelzorg of respijtzorg. Dit is een oplossing voor een mantelzorger die bijvoorbeeld eens op reis wil om op krachten te komen. Daarnaast zijn er ook zorgverzekeraars die de kosten van een mantelzorgmakelaar vergoeden of die andere kosten vergoeden. Bij de vergoedingen vanuit de aanvullende zorgverzekering is het eigen risico niet van toepassing.

Respijtzorg

De mantelzorger staat in principe 24 uur per dag en 7 dagen per week klaar voor de zorgbehoevende. Zowel lichamelijk als mentaal kan zoiets moordend zijn. Daarom moet de mantelzorger de kans krijgen om soms eens tot rust te komen. De respijtzorg biedt hiervoor een oplossing. Er wordt dan gedurende een korte periode een beroep gedaan op vervangende, betaalde zorg. Vanuit de verzekering van de zorgbehoevende kan dit worden gecompenseerd. Het compensatiebedrag is beperkt. Sommige verzekeraars werken niet met een compensatiebedrag, maar met een aantal vergoedbare uren per jaar. Er zijn met andere woorden grote verschillen tussen de verzekeraars.

Verzekeraars die mantelzorg vergoeden

De maatschappelijke waarde van mantelzorgers mag niet worden onderschat. Mantelzorgers investeren veel tijd, energie en soms zelfs middelen om familieleden of vrienden te helpen, bijvoorbeeld als ze chronisch ziek of invalide zijn. Een mantelzorger doet dit in principe kosteloos. Er zijn gelukkig zorgverzekeraars die de mantelzorgers ondersteunen. Dat gebeurt via de aanvullende zorgverzekering, waardoor het verplicht eigen risico niet van toepassing is.

Er zijn verschillende manieren waarop zorgverzekeraars de mantelzorgers ondersteunen. In de eerste plaats gebeurt dat bijvoorbeeld via de aangehaalde respijtzorg. Ook zijn er zorgverzekeraars die ondersteuning bieden in de vorm van mantelzorgcursussen of die een vergoeding voor een mantelzorgmakelaar toekennen. De mantelzorgmakelaar ondersteunt de mantelzorger, bijvoorbeeld bij regeltaken op het gebied van zorg en financiën. Soms worden er door de zorgverzekeraar aanvullende voorwaarden gesteld.

Hieronder is een overzicht te vinden van de verzekeraars die mantelzorg vergoeden, wat ze vergoeden en hoe hoog de maandelijkse premie is. De weergegeven prijzen zijn steeds een indicatie. Raadpleeg de website van de zorgverzekeraar voor actuele prijsinformatie.