Aansprakelijkheid bij hulpverlening en EHBO

Op ieder van ons rust de morele verplichting om een ander te helpen. Dat wil bijvoorbeeld zeggen dat we, indien nodig, de eerste hulp (EHBO) toedienen. Naast een morele plicht is dit soms een wettelijke plicht. Bij het toedienen van EHBO kan de hulpverlener, net als het slachtoffer, schade oplopen. Het is daarom belangrijk om op de hoogte te zijn van de regels met betrekking tot de aansprakelijkheid bij EHBO.

Hulpplicht van de burger (strafrechtelijke aansprakelijkheid)

Als burger heb je niet alleen rechten, maar ook plichten. Een van deze plichten is de plicht tot burgerhulpverlening. Van burgers wordt verwacht dat ze anderen die in nood zijn, helpen. Dat is echter niet altijd het geval. Zo kan niet van een burger worden verwacht dat hij of zij iedere dakloze in huis haalt. In veel gevallen gaat de hulpplicht niet verder dan een soort van morele verantwoordelijkheid. Maar in sommige gevallen is de burger wel verplicht om te helpen, want anders is men strafrechtelijk aansprakelijk.

Hulpplicht van schippers

Ook schippers hebben volgens de wet een hulpplicht. In artikel 414 Wetboek van Strafrecht is opgenomen dat ze verplicht zijn om hulp te verlenen aan personen en schepen in gevaar.

De schipper en de kapitein zijn op basis hiervan verplicht om personen die in gevaar verkeren hulp te verlenen, op voorwaarde dat ze daarmee het eigen schip en de eigen opvarenden niet aan een ernstig gevaar blootstellen. Ook hier speelt zowel een hulpplicht als een aansprakelijkheidsdingetje. Zo omvat de wet ook de verplichting om, als het schip bij een aanvaring is betrokken, praktische informatie te bieden zodat men aansprakelijk kan worden gesteld.

Hulpplicht van verpleegkundigen en artsen

Voor verpleegkundigen en artsen in hun vrije tijd zijn er voor wat de strafrechtelijke aansprakelijkheid betreft geen afwijkende regels. Het maakt ook niet uit of het gaat om een trauma-arts, een schouwarts, een spoedverpleegkundige of een geneeskundestudent. Ook zij zijn gebonden aan de hierboven genoemde hulpplicht. Het is wel zo dat de hoedanigheid van een burger een rol kan spelen bij het beoordelen van de strafrechtelijke aansprakelijkheid. Zo kan er van een verpleegkundige en een arts worden verwacht dat ze sneller opmerken dat iemand in levensgevaar verkeert.

Naast de strafrechtelijke aansprakelijkheid speelt het tuchtrecht echter ook een rol. Een arts kan namelijk door een tuchtrechter worden beoordeeld op basis van de Wet BIG (Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg). De tuchtrechter moet dan oordelen of de arts heeft gehandeld zoals van hem mag worden verwacht. Een tuchtrechter kan bijvoorbeeld een waarschuwing uitbrengen. Eerder werd er al een tuchtprocedure opgestart tegen een arts die ooggetuige was van een ongeluk en doodleuk doorreed.

Basisregels bij EHBO en hulpverlening

Een ongeluk schuilt soms in een klein hoekje. Ook als je niet over een EHBO-diploma beschikt, dwingt de hulpplicht je toch tot het helpen van een slachtoffer. En anders zal je gegarandeerd een morele plicht hebben om dit te doen. In ieder geval gelden er een aantal basisregels bij EHBO.

Schadeafwikkeling bij EHBO

De aansprakelijkheid van de eerstehulpverlener is afhankelijk van de vraag of de burger zelf spontaan helpt of wordt ingeschakeld op verzoek van de hulpverlenende instantie. We leggen voor verschillende situaties uit wie de schade moet vergoeden.

Burger helpt spontaan en veroorzaakt schade

Wanneer de burger spontaan helpt en het slachtoffer hierdoor nevenschade ondervindt, zal de schade door de verzekering van het slachtoffer worden gedekt en zal de burger niet aansprakelijk zijn.

Dat is enkel anders als de burger ernstig roekeloos handelt. Er moet dan sprake zijn van een onrechtmatige daad. Als de burger met succes aansprakelijk kan worden gesteld, zal de AVP-verzekering van de helpende burger doorgaans de schade vergoeden. Als de burger een geldig EHBO-diploma heeft, is de burger bij het Oranje Kruis verzekerd. Deze verzekering zal dan de EHBO-schade vergoeden.

Burger helpt spontaan en ondervindt schade

Als een burger tijdens het spontaan helpen zelf schade ondervindt, heeft de burger recht op een vergoeding voor de geleden schade en/of de gemaakte kosten. Denk bijvoorbeeld aan een vergoeding voor het reinigen van bebloede kleding of van een bebloede autostoel. Zowel de materiële schade als de immateriële schade en de gevolgschade komen voor vergoeding in aanmerking. De reddende burger die zo’n vergoeding van het slachtoffer wil verkrijgen, moet daarbij wel met een aantal regels rekening houden:

• De reddende burger moet het slachtoffer zo snel mogelijk laten weten dat hij het slachtoffer heeft geholpen.

• De reddende burger moet achteraf het slachtoffer informeren over de schade en hoe de schade is ontstaan.

• De reddende burger mag niks doen waartegen het slachtoffer zich zou hebben verzet.

Burger helpt op vraag van de overheid

Bij een ramp of incident doet de overheid of doen hulpverleners al eens een beroep op burgers die assistentie verlenen. Burgers kunnen bijvoorbeeld worden ingeschakeld om voedsel uit te delen, om slachtoffers te verzorgen, om het verkeer tegen te houden en dergelijke meer.

De burger zal in principe niet aansprakelijk zijn voor de schade die hij daarbij aan het materieel van de hulpverleners veroorzaakt, tenzij hij roekeloos is geweest. De verzekering van de hulpdienst zal de schade vergoeden. Als de burger roekeloos is geweest, wordt de schade door de burger zijn AVP-verzekering gedekt.

Ten opzichte van slachtoffers geldt hetzelfde: de burger is in beginsel niet aansprakelijk voor schade aan het slachtoffer, tenzij hij roekeloos is geweest. Zelfs als de burger de richtlijnen van de hulpverleners of de overheid niet helemaal volgt, is men in beginsel niet aansprakelijk. Ook hier is er een uitzondering voor de situatie waarbij de burger roekeloos handelde.

Vergoeden van schade bij EHBO: samenvatting

De onderstaande tabel vat samen wie er aansprakelijk is bij schade aan of door een burger die helpt en wie deze schade moet vergoeden. Hierbij wordt aangenomen dat de burger niet roekeloos handelt. Dat wil zeggen dat de burger niet aansprakelijk is. Eventueel kan de overheid aansprakelijk zijn.