Beroepsaansprakelijkheidsverzekering notaris
Door de cruciale rol die notarissen spelen in onze samenleving kan elke fout of nalatigheid in hun werk verstrekkende financiële gevolgen hebben. Het is daarom van vitaal belang dat notarissen een solide vangnet hebben in de vorm van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Deze verzekering biedt niet alleen bescherming tegen de financiële risico's die voortvloeien uit mogelijke aansprakelijkheidsclaims, maar zorgt er ook voor dat cliënten gecompenseerd kunnen worden zonder dat de continuïteit van de notariële praktijk in gevaar komt. De wettelijke verplichting tot het afsluiten van een dergelijke verzekering onderstreept het belang van financiële stabiliteit en vertrouwen in het notariaat, waarbij de belangen van zowel de notaris als de cliënt worden beschermd.
Op deze pagina over de beroepsaansprakelijkheid van de notaris
Fout en aansprakelijkheid van de notaris
De grondslag voor de beroepsaansprakelijkheid van notarissen kan voortvloeien uit zowel een wanprestatie in het kader van een overeenkomst van opdracht als het plegen van een onrechtmatige daad jegens derden. De maatstaf voor het beoordelen van deze aansprakelijkheid is of de notaris de zorg van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot heeft nagestreefd. Deze norm, die zowel van toepassing is bij wanprestatie als bij onrechtmatige daad, omvat het naleven van de professionele gedragsregels die zijn vastgesteld door de beroepsorganisatie. De notaris heeft een zorgplicht die informatie- en waarschuwingsplichten omvat, gericht op het beschermen van de rechtsgeldigheid van notariële akten en het voorkomen van misbruik van juridische onwetendheid. Deze plichten vereisen dat de notaris de partijen voorziet van alle relevante informatie en hen waarschuwt voor specifieke risico's die zijn verbonden aan juridische handelingen, met het oog op zowel de rechtszekerheid als de individuele rechtsbescherming.
Civielrechtelijke en tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris
De aansprakelijkheid van een notaris kan zowel tuchtrechtelijk als civielrechtelijk van aard zijn, afhankelijk van de aard en de context. Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid betreft de schending van de professionele gedragsnormen waaraan notarissen zich dienen te houden. Wanneer een notaris afwijkt van de standaard van een redelijk handelend en vakbekwaam notaris, kan dit leiden tot tuchtrechtelijke maatregelen. Deze maatregelen kunnen variëren van een berisping tot schorsing of zelfs ontslag uit het ambt. Civielrechtelijke aansprakelijkheid, daarentegen, komt in beeld wanneer er door het handelen of nalaten van de notaris schade ontstaat die kan worden toegeschreven aan een wanprestatie of een onrechtmatige daad, zoals gedefinieerd in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. In dergelijke gevallen kan de notaris aansprakelijk worden gesteld en tot het vergoeden van de schade worden verplicht.
Notaris als opdrachtnemer
Wat de civielrechtelijke aansprakelijkheid betreft, dient rekening te worden gehouden met de contractuele relatie tussen de opdrachtgever (de cliënt) en de opdrachtnemer (de notaris). De notaris heeft zich hierbij verbonden om bepaalde taken of opdrachten uit te voeren en de opdrachtgever mag aannemen dat de notaris deze taken naar behoren zal uitvoeren. Indien dit niet het geval is, kan de notaris aansprakelijk worden gesteld op basis van het schenden van deze afspraken. Dit wordt ook wel de contractuele aansprakelijkheid van de notaris genoemd en is een onderdeel van de civielrechtelijke aansprakelijkheid. Bij het beoordelen van de contractuele aansprakelijkheid dient onder meer rekening te worden gehouden met de algemene voorwaarden die de notaris hanteert, omdat deze voorwaarden de aansprakelijkheid kunnen beperken. Echter, niet zomaar alle algemene voorwaarden zijn zonder meer geldig.
Schending zorgplicht en aansprakelijkheid notaris
De zorgplicht van een notaris is een fundamenteel onderdeel van hun professionele verantwoordelijkheid. Het strekt zich niet enkel uit tot de cliënten, maar ook tot derden die door hun handelingen beïnvloed kunnen worden. Deze zorgplicht verplicht notarissen te handelen met de deskundigheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot mag worden verwacht. De notariële zorgplicht omvat onder meer een onderzoeksplicht, waarbij de notaris moet verifiëren of de verlangde handelingen juridisch toelaatbaar zijn en in overeenstemming met het recht of de openbare orde. Daarnaast is er een informatieplicht, die vereist dat de notaris ervoor zorgt dat alle partijen de inhoud en consequenties van de akte begrijpen. Het betekent ook dat de notaris een wilscontrole dient uit te voeren, om zeker te zijn dat de inhoud van de akte daadwerkelijk overeenkomt met de wil van de betrokkenen. Een schending van deze zorgplicht kan leiden tot aansprakelijkheid van de notaris voor de eventueel hieruit voortvloeiende schade.
Criterium: redelijk handelend en redelijk bekwaam notaris
Het criterium van de redelijk handelende en redelijk bekwame notaris vormt de kern van de beoordeling van de notariële zorgplicht. Dit houdt in dat van notarissen verwacht wordt dat zij hun ambt uitoefenen met een niveau van deskundigheid, onafhankelijkheid en zorgvuldigheid dat algemeen aanvaardbaar is binnen het beroep. Dit omvat onder meer het adequaat informeren van betrokken partijen over de juridische implicaties van akten, het grondig onderzoeken van relevante feiten en rechten voordat een akte wordt gepasseerd en het waarborgen dat de wil van de partijen correct in de akte wordt weerspiegeld. Het nalaten van deze zorgvuldigheid kan leiden tot zowel tuchtrechtelijke als civielrechtelijke aansprakelijkheid, waarbij de nadruk ligt op de bescherming van de integriteit van het notariaat en de belangen van alle betrokkenen bij een notariële akte.
Aansprakelijkheid van de notaris en de eigen verantwoordelijkheid of eigen schuld
De aansprakelijkheid van de notaris wordt begrensd door de eigen verantwoordelijkheid van de belanghebbenden. Dit houdt in dat de notaris mag vertrouwen op het inzicht en de voorafgaande kennis van belanghebbenden met betrekking tot de rechtsgevolgen die verbonden zijn aan de in de akte opgenomen rechtshandelingen. Dit is met name het geval als deze belanghebbenden deskundig zijn op het desbetreffende gebied. Indien een notaris bijvoorbeeld te maken heeft met twee deskundige partijen in de vastgoedsector, mag hij van meer kennis en expertise op het gebied van vastgoedrecht uitgaan dan wanneer het gaat om twee personen die werkzaam zijn in de textielnijverheid. In het laatste geval moet de notaris veel scherper zijn bij het naleven van zijn informatie- en waarschuwingsplicht. Kortom: de zorgplicht kent zijn limieten wanneer de betrokken partijen geacht worden zelf voldoende kennis en inzicht te hebben of zich daarvan op de hoogte hadden kunnen en moeten stellen.
In het rechtsverkeer draagt iedereen een eigen verantwoordelijkheid en dit principe heeft ook gevolgen voor de verdeling van de aansprakelijkheid en de toerekening van de schadevergoeding. Wanneer de schade niet alleen het resultaat is van een handeling of nalatigheid van bijvoorbeeld een notaris, maar ook deels voortvloeit uit acties of het nalaten daarvan door de benadeelde partij zelf, kan de schadevergoedingsplicht worden aangepast. Dit is vastgelegd in artikel 6:101 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek, waarin staat dat de schadevergoeding verminderd kan worden als de schade mede veroorzaakt is door een omstandigheid die aan de benadeelde kan worden toegerekend. De schadeverdeling tussen notaris en benadeelde wordt dan bepaald op basis van ieders bijdrage aan het ontstaan van de schade, tenzij de billijkheid een andere verdeling rechtvaardigt.
De toepassing van dit principe vereist een causaal verband tussen de schade en zowel de actie die leidt tot aansprakelijkheid van de notaris als een omstandigheid die aan de benadeelde toegerekend kan worden. Dit betekent dat zonder het aandeel van de benadeelde de schade niet zou zijn opgetreden of in ieder geval minder ernstig zou zijn geweest. Bij de beoordeling van de aan de benadeelde toe te rekenen omstandigheden wordt niet gekeken naar de mate van verwijtbaarheid of de ernst van de gemaakte fouten. Deze aspecten kunnen echter wel meespelen bij het toepassen van een eventuele billijkheidscorrectie. Deze correctie kan ertoe leiden dat, ondanks de initiële verdeling op basis van causaliteit, de uiteindelijke schadeverdeling wordt aangepast op grond van wat billijk wordt geacht.
Voorbeelden van aansprakelijkheid van de notaris
De rol van de notaris binnen het juridische landschap is niet alleen cruciaal, maar ook heel veelzijdig. De aansprakelijkheid van deze beroepsbeoefenaar kan dan ook in uiteenlopende situaties in het gedrang komen. Gelet op de breedte van hun werkzaamheden kunnen notarissen te maken krijgen met complexe vraagstukken omtrent hun verantwoordelijkheden en de zorg die van hen wordt verwacht. Diverse voorbeelden illustreren hoe de aansprakelijkheid van de notaris in verschillende contexten ter sprake kan komen. Deze voorbeelden bewijzen het nut van een goede beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor notarissen.
Aansprakelijkheid notaris voor niet betaalde overdrachtsbelasting
De aansprakelijkheid van de notaris voor de niet betaalde overdrachtsbelasting is een complex en actueel thema binnen het notariaat. Overdrachtsbelasting is verschuldigd bij de verkrijging van onroerende zaken in Nederland. Hoewel de betalingsplicht primair bij de verkrijger ligt, kan de notaris onder bepaalde omstandigheden aansprakelijk worden gesteld. Dit is een gevolg van de Invorderingswet. Uit deze wet volgt namelijk dat een notaris die betrokken is bij de opmaak van de akte van overdracht, onder omstandigheden aansprakelijk kan worden gesteld als de overdrachtsbelasting niet, of niet volledig, wordt voldaan.
In de praktijk zien we dat de Belastingdienst steeds vaker notarissen aansprakelijk stelt. De rechtspraak laat echter zien dat rechters kritisch kijken naar deze aansprakelijkstelling. Zo hebben rechters reeds veelvuldig geoordeeld dat de notaris niet automatisch aansprakelijk is voor de overdrachtsbelasting indien in de akte rechtsgeldig beroep wordt gedaan op een vrijstelling. Bovendien wordt van de notaris niet verwacht dat deze de verschuldigde overdrachtsbelasting exact vaststelt. Zijn verantwoordelijkheid beperkt zich tot het beoordelen of, op basis van de in de akte gepresenteerde feiten, overdrachtsbelasting al dan niet verschuldigd is.
Aansprakelijkheid notaris bij vergeten testament
De aansprakelijkheid van een notaris kan ook aan de orde komen bij het over het hoofd zien van een eerder opgemaakt testament, met potentieel ingrijpende gevolgen voor de verdeling van een nalatenschap. Wanneer een notaris de partijen adviseert over het niet opstellen van een nieuw testament zonder grondig onderzoek te verrichten naar eerder gemaakte testamenten die niet worden herroepen, kan dit leiden tot onbedoelde consequenties. In een dergelijk scenario, waarbij een eerder testament over het hoofd wordt gezien, kan de nalatenschap bijvoorbeeld onverwacht naar deze vorige partner gaan in plaats van naar de huidige echtgenote. Dit kan resulteren in juridische procedures waarbij de notaris aansprakelijk wordt gesteld voor wanprestatie of onrechtmatige daad door het verlenen van een verkeerd advies. Hierbij is van cruciaal belang of de notaris al dan niet heeft geïnformeerd naar bestaande testamenten en of deze informatie adequaat is gedocumenteerd. De bewijslast ligt in principe bij de eisende partij.
Beroepsaansprakelijkheid notaris tegenover derden
Onder bepaalde omstandigheden kan een notaris ook aansprakelijk zijn ten opzichte van personen die niet zijn directe opdrachtgevers zijn, zoals erfgenamen of crediteuren. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen wanneer een notaris betrokken is bij een erfeniskwestie, waarbij de notaris geen rekening houdt met de rechten van bepaalde erfgenamen. Evenzo kan aansprakelijkheid ten opzichte van derden ontstaan als een notaris zijn of haar medewerking verleent aan het wijzigen van een testament van een persoon van wie bekend is dat hij of zij aan dementie lijdt, met nadelige gevolgen voor de erfgenamen. Bovendien kan de notaris aansprakelijk worden gesteld wanneer hij bijdraagt aan dubieuze vastgoedtransacties die crediteuren benadelen. Deze aansprakelijkheid tegenover derden is niet gebaseerd op een contractuele relatie, maar op de grondslag van onrechtmatige daad.
Aansprakelijkheid notaris bij ondeugdelijke toelichtingen en niet voldoen aan informatieplicht
Van de notaris mag worden verwacht dat hij de partijen goed informeert en indien nodig waarschuwt, zeker wat betreft belangrijke gevolgen van juridische handelingen. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij het aanvaarden of verwerpen van een nalatenschap, waarbij de notaris faalt in het adequaat informeren over de consequenties van deze keuze. Indien de notaris geen gedetailleerde aantekeningen maakt of de betrokkene niet expliciet wijst op significante gevolgen, zoals het direct opeisbaar worden van schulden of de impact op de verdeling van de nalatenschap, kan dit leiden tot aanzienlijke financiële en juridische nadelen. De notariskamer kan in dergelijke gevallen oordelen dat de notaris onvoldoende heeft gedaan om de partijen te informeren en daarmee zijn beroepsmatige zorgplicht heeft geschonden. Dit kan resulteren in tuchtrechtelijke maatregelen tegen de notaris én mogelijkerwijs ook in civielrechtelijke aansprakelijkheid.
Aansprakelijkheid notaris bij niet onafhankelijk handelen
Volgens artikel 17 van de Wet op het notarisambt (Wna) dient de notaris zijn ambt onafhankelijk uit te voeren. De notaris werkt in tegenstelling tot de advocaat niet in het belang van één cliënt, maar dient zich onpartijdig op te stellen ten opzichte van alle betrokken partijen. Het gaat ook om de partijen waarmee de notaris geen relatie heeft, de zogeheten derden. Indien een notaris niet onafhankelijk handelt, maakt dit in principe een beroepsfout uit. De notaris kan dan aansprakelijk zijn voor de schade die hij of zij aanricht.
Aansprakelijkheid notaris bij redactiefouten
Bij redactiefouten in testamenten of juridische documenten kan de aansprakelijkheid van de notaris in beeld komen, bijvoorbeeld wanneer essentiële clausules ontbreken of indien het document fouten bevat. Hierdoor kan het bijvoorbeeld gebeuren dat de uitvoering van de laatste wil van de erflater niet overeenkomt met diens daadwerkelijke bedoelingen. In eerdere procedures lag ook de focus op de zorgplicht van de notaris en de noodzaak van adequate dossierformering en advisering omtrent de mogelijke rechtsgevolgen van testamentaire beschikkingen.
Klacht over een notaris
Indien je een klacht hebt over een notaris, is de eerste stap om deze direct met de betrokken notaris te bespreken. Mocht dit niet tot een bevredigende oplossing leiden, dan biedt de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) de mogelijkheid tot onpartijdige bemiddeling. Je kunt de klacht schriftelijk indienen bij de KNB. Eventueel kun je je ook wenden tot de Geschillencommissie notariaat. Voor klachten die niet via bemiddeling opgelost kunnen worden, is het mogelijk om de klacht voor te leggen aan één van de vier kamers voor het notariaat. Het gaat dan om een tuchtrechtelijke procedure, men doet geen uitspraak over schadevergoedingen. Voor dit laatste dien je je te richten tot de civiele rechter.
Optreden bij een klacht over een notarisBewijslast bij het aansprakelijk stellen van een notaris
Bij het aansprakelijk stellen van een notaris voor gemaakte beroepsfouten speelt de verdeling van de stelplicht en bewijslast een cruciale rol. De hoofdregel is dat de bewijslast van het feit dat een beroepsfout is gemaakt op de schouders van de benadeelde partij rust. Dit betekent dat wanneer een claim is gebaseerd op wanprestatie (art. 6:74 BW) of een onrechtmatige daad (art. 6:162 BW), de eiser moet aantonen dat de notaris inderdaad tekortgeschoten is. Er bestaan echter uitzonderingen op deze hoofdregel, zoals situaties waarin de redelijkheid en billijkheid een andere bewijslastverdeling rechtvaardigen. Dan kan de notaris te maken krijgen met een verzwaarde motiveringsplicht, waarbij van hem verwacht wordt dat hij voldoende feitelijke gegevens verstrekt om zijn handelingen te rechtvaardigen.
Rechtsbijstandverzekering bij klacht over een notaris
Een rechtsbijstandverzekering kan essentiële ondersteuning bieden wanneer je een klacht hebt over een notaris of wanneer je een schadevergoeding wenst te bekomen indien een notaris een fout heeft gemaakt. Dit doet het door dekking te bieden voor de kosten van juridische bijstand. De mate waarin je voor deze specifieke situatie bent verzekerd, hangt echter sterk af van de details van de polis. Verzekeringen variëren namelijk in de mate van dekking die ze bieden. Het is daarom een goed idee om de polisvoorwaarden zorgvuldig door te nemen of rechtstreeks contact op te nemen met de verzekeraar om na te gaan of deze situatie wordt gedekt.
Verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor notarissen
Volgens de Wet op het notarisambt, en meer bepaald artikel 15 van deze wet, zijn notarissen verplicht om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Deze wet stelt ook een aantal eisen aan deze verzekering. Zo moet de verzekering schades die oplopen tot 25 miljoen euro dekken en moet de verzekering verplicht worden afgesloten bij een «te goeder naam en faam bekende verzekeringsmaatschappij». Ook moet de verzekering dekking blijven leveren bij een schorsing van de notaris en moet de dekking ten minste 50 miljoen euro per verzekeringsjaar betreffen. Een heel belangrijke bepaling is dat er geen eigen risico van toepassing mag zijn voor protocolverzekerden.
Veelgestelde vragen over de aansprakelijkheid van notarissen
De rol van de notaris in het juridische landschap is erg belangrijk. Ze hebben het voorrecht om rechtshandelingen te formaliseren en te authenticeren. Deze belangrijke rol brengt grote verantwoordelijkheden met zich mee. En daarmee ook grote aansprakelijkheidsrisico's. Het handelen of het nalaten van de notaris kan nu eenmaal belangrijke financiële en juridische gevolgen hebben. Dat dit vragen oproept, is niet meer dan normaal. Deze FAQ beantwoordt ze.
Hoe is de aansprakelijkheid van de notaris bij de verkoop van een onroerend goed geregeld?
Bij de verkoop van onroerend goed speelt de notaris een centrale rol bij het opstellen en passeren van de aktes. De notaris moet ervoor zorgen dat alle juridische en procedurele vereisten correct worden nageleefd. Dit omvat ook het informeren van de kopers en verkopers over hun rechten en plichten en het indien nodig waarschuwen over de gevolgen van bepaalde beslissingen of handelingen. Als de notaris een fout maakt die leidt tot financieel verlies, kan hij aansprakelijk worden gesteld voor deze schade.
Moet een notaris zich verplicht verzekeren voor aansprakelijkheid?
Ja, volgens de Wet op het notarisambt zijn notarissen verplicht om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Deze verzekering dekt de financiële gevolgen van mogelijke aansprakelijkheidsclaims tegen de notaris.
Wat is de contractuele aansprakelijkheid van de notaris?
De contractuele aansprakelijkheid van de notaris verwijst naar de verplichtingen en de potentiële aansprakelijkheid die voortvloeit uit een overeenkomst van opdracht tussen de notaris en zijn cliënt. Als de notaris tekortschiet in de nakoming van deze overeenkomst, bijvoorbeeld door fouten in de opgestelde documenten of door het niet correct uitvoeren van de gewenste diensten, kan de notaris aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die de cliënt als gevolg hiervan ondervindt.
Wat is de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris?
De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris omvat zowel contractuele als buitencontractuele (onrechtmatige daad) aansprakelijkheid. Dit betekent dat de notaris niet alleen aansprakelijk kan worden gesteld voor schade die voortvloeit uit een contractuele relatie met een cliënt, maar ook voor schade veroorzaakt door zijn handelen of nalaten buiten een dergelijke contractuele relatie om.
Wat is de zorgplicht van de notaris?
De zorgplicht van de notaris is een fundamenteel principe dat vereist dat de notaris bij de uitvoering van zijn taken handelt met de nodige zorgvuldigheid, deskundigheid en integriteit. Dit houdt in dat de notaris moet zorgen voor een correcte en volledige voorlichting aan alle betrokken partijen, moet waarschuwen voor mogelijke risico's en juridische gevolgen van bepaalde handelingen, en moet zorgen dat de documenten die hij opstelt juridisch correct zijn.