Aansprakelijkheidsregels bij een ongeval met een wielrenner

Wanneer een wielrenner ten val komt, kan dat verschillende oorzaken hebben. Hoe dan ook zijn er een aantal regels die fietsers moeten beschermen. Deze regels gelden vooral wanneer een wielrenner en een motorrijtuig onprettig met elkaar in aanraking komen. Toch zijn er nog heel wat andere situaties te bedenken.

Aansprakelijkheid bij sport en spel

Wanneer het ongeval plaatsvindt tijdens een officiële wedstrijd, waarbij veiligheidsregels worden getroffen, zullen de aansprakelijkheidsregels anders zijn dan bij een ongeval op de openbare weg. Het ongeval kan verschillende oorzaken hebben en daarbij is telkens een andere persoon (al dan niet) aansprakelijk.

Aansprakelijkheid van de organisator

Als er tijdens een wielrenwedstrijd een ongeval plaatsvindt, kan de organisator hiervoor aansprakelijk worden gesteld. Dit is echter alleen het geval wanneer de organisator een fout heeft gemaakt. Meestal gaat het hierbij om het selecteren van een gevaarlijk parcours en het niet nemen van de nodige veiligheidsmaatregelen, zoals het afhouden van publiek.

Recent kwam de Belgische wielrenner Remco Evenepoel bijvoorbeeld ten val bij de al dan niet verantwoorde maar zeker gevaarlijke afdeling van de Muro di Sormano. Een muurtje over door een stuurfout, maar dat ontslaat de organisator nog niet van de aansprakelijkheid. Een feit is alvast dat er geen vangnetten of matrassen te bespeuren waren. Een ander feit is dat eerder al Jan Bakelants, Laurens De Plus, Simone Petilli en Daniel Martínez in dezelfde afdaling over balustrades werden gekegeld. Had dat voor de organisator niet voldoende moeten zijn om de alarmbellen te doen luiden? Misschien wel. In ieder geval was hier het Nederlands recht niet van toepassing, maar het illustreert wel hoe een Nederlandse organisator aansprakelijk zou kunnen zijn voor een ongeval tijdens een rit.

Aansprakelijkheid van een andere wielrenner

Vervolgens gaan we over naar de eerste etappe van de Ronde van Polen waar Fabio Jakobsen akelig ten val kwam na een fout manoeuvre van zijn landgenoot Dylan Groenewegen. Zo'n collega-wielrenner kan in Nederland aansprakelijk zijn voor de schade die hij veroorzaakt. Wel is het zo dat hier een verhoogde aansprakelijkheidsgrens geldt, net omdat er bij sport en spel meer risico's worden genomen. Een voetballer mag nu eenmaal tackelen en een wielrenner mag best wel wat risico's nemen. Maar een voetballer mag niet natrappen of kopstoten geven terwijl hetzelfde natuurlijk geldt voor een wielrenner.

Volgens Nederlands recht is een wielrenner dan ook enkel aansprakelijk wanneer zijn gedraging abnormaal of buitensporig is. Daarbij moet rekening gehouden worden met het moment van de feiten. In het heetst van de strijd, net voor de finish, maakt een mens op een fractie van een seconde een andere beslissing dan aan het begin van een wedstrijd. Dat zou in het voordeel kunnen spreken van Dylan Groenewegen. Maar toen de Slowaak Peter Sagan in 2017 Mark Cavendish een elleboogstoot gaf, was de situatie duidelijker. Zelfs in het heetst van de strijd hoort een wielrenner zijn concurrenten geen bewuste elleboogstoot te geven. Van een inschattingsfout was toen ook helemaal geen sprake.

Ongeval met een motorvoertuig

Als een wielrenner in aanrijding komt met een motorvoertuig die niet op het parkoers had mogen zijn, kan de bestuurder van het motorvoertuig aansprakelijk zijn. Dat is enkel zo als de bestuurder ook een fout heeft begaan, bijvoorbeeld door de instructie van de verkeersregelaar te negeren. In dat geval zal de WA-verzekering van de bestuurder de schade vergoeden. Hier kan het opnieuw gebeuren dat de organisator een fout had gemaakt en dat de bestuurder niks te verwijten valt, bijvoorbeeld omdat het voor bestuurders gewoon niet duidelijk was dat ze zich niet op het parkoers mochten begeven. In dat geval komt de aansprakelijkheid gewoon opnieuw bij de organisator te liggen.

Hond op het parkoers

Een loslopende hond die zich op het parkoers bevindt en de wielrenners ten val brengt, zal er vrijwel altijd voor zorgen dat de bezitter van de hond aansprakelijk is. Dat is zelfs het geval als de bezitter helemaal geen fout heeft gemaakt. We noemen dit de bezittersaansprakelijkheid. De hond hoeft daarvoor zelfs niet eens in aanraking te komen met de wielrenners. Een wielrenner die door de hond schrikt en valt, zou nog steeds de eigenaar aansprakelijk kunnen stellen. Hierop zijn natuurlijk uitzonderingen mogelijk. Als enkele belhamels knalvuurwerk richting de hond gooien en de hond opschrikt, handelt de hond niet uit eigen energie en is het baasje niet aansprakelijk. Dat baasje moet dan wel aan de bel trekken en bewijzen dat iemand anders een fout heeft begaan. Nu maar hopen dat er getuigen waren …

Ongeval tijdens het trainen op de openbare weg

Wanneer een wielrenner op de openbare weg traint, zijn de gebruikelijke verkeersregels van toepassing. Dit betekent dat andere wielrenners niet zomaar voor hem mogen afsnijden en dat er ook auto's op de weg kunnen rijden.

Het belangrijkste verschil is dan weer de situatie waarbij de wielrenner zelf schuld zou dragen aan een ongeval met een motorrijtuig. In dat geval speelt artikel 185 van de Wegenverkeerswet 1994 een centrale rol. Dat artikel stelt dat de bestuurder van het motorrijtuig, op grond van de zogenaamde risicoaansprakelijkheid, altijd voor ten minste 50% aansprakelijk is. Dat is bijvoorbeeld ook het geval als een wielrenner tegen een auto aanrijdt die netjes voor het rode licht staat te wachten. In theorie begaat de bestuurder van het motorrijtuig geen fout, maar toch is hij voor 50% aansprakelijk. Hierop is enkel een uitzondering mogelijk bij opzet, aan opzet grenzende roekeloosheid of bij overmacht. Om van overmacht te kunnen spreken, moet er wel aan deze twee voorwaarden zijn voldaan:

• De bestuurder van het motorrijtuig moet foutloos hebben gereden of een eventuele fout van de bestuurder mag niet relevant geweest zijn voor het ongeval

• De fout van de wielrenner moet zo onwaarschijnlijk zijn geweest dat de bestuurder van het motorrijtuig er geen rekening mee hoefde te houden (bv. spookrijden)

Aansprakelijkheid bij fietsen in groepsverband

Wanneer het fietsen of wielrennen in groepsverband plaatsvindt, zoals bij toertochten, wekelijkse groepsritten of trainingen georganiseerd door wielerclubs, komt de aansprakelijkheid in een complexer vaarwater. In dergelijke situaties kan een valpartij door een rem- of stuurfout schade of letsel kan veroorzaken aan medefietsers. Wat de aansprakelijkheid betreft, is het van cruciaal belang om de specifieke omstandigheden van het incident te beoordelen.

Over het algemeen geldt dat als een fietser door zijn nalatigheid of fout schade veroorzaakt aan een medefietser, deze fietser aansprakelijk kan worden gesteld voor de geleden schade. Binnen georganiseerde groepsactiviteiten kan de verantwoordelijkheid ook (deels) liggen bij de organisator, vooral als niet voldaan is aan veiligheidsvoorschriften of als er onvoldoende instructies zijn gegeven. Daarnaast kan er sprake zijn van eigen schuld, bijvoorbeeld als een fietser onvoldoende afstand heeft gehouden. Een pasklaar antwoord op de aansprakelijkheidsvraag is met andere woorden niet mogelijk, de situatie dient geval per geval te worden beoordeeld.

Veel wielerclubs en -organisaties sluiten specifieke verzekeringen af die hun aansprakelijkheid voor schade tijdens dergelijke activiteiten dekken. Leden en deelnemers krijgen vaak het advies om zichzelf ook te verzekeren. Het is aan te raden om voor deelname aan dergelijke activiteiten de polisvoorwaarden van zowel de eigen verzekering als die van de organiserende partij goed door te nemen. Daarnaast blijft het belangrijk om altijd voorzichtig te zijn en de verkeersregels in acht te nemen.